This gallery contains 1 photo.
[:en]«Και τι θα άλλαζε αν υπήρχε πολυφωνία στα ελληνικά ΜΜΕ;» Κάπως έτσι τέθηκε το ερώτημα από κάποιον κύριο στη συζήτηση που ξεκίνησε μετά την προβολή του ντοκιμαντέρ Opression στα σκαλάκια της Μεταμόρφωσης, με τη συν-δημιουργό του ντοκιμαντέρ παρούσα. Η ερώτηση … Continue reading
[:en]Για τον Τζάρμους δεν χρειάζονται συστάσεις για όσους τον γνωρίζουν και τον αγαπούν από παλιά. Καταφέρνει βέβαια να αποπλανά και τον ανυποψίαστο θεατή, μυώντας τον στο σύμπαν που έχει στήσει κι αυτή τη φορά. Βλέποντας το “only lovers left alive”, σκέφτομαι πόσο μου έχει λείψει αυτό το σινεμά. Σκέφτομαι, επίσης, τη δύναμη που έχει το κινηματογραφικό πλάνο ως σχόλιο πάνω στην πολιτική και την ιστορία, στην κοινωνική αλλαγή και στην αισθητική που την επισφραγίζει. Ένα σχόλιο με μεγαλύτερη δύναμη από οποιοδήποτε κείμενο ανάλυσης, το οποίο όμως δεν χειραγωγεί. Αντίθετα, μπορεί και να περάσει απαρατήρητο. Πρέπει, κατά κάποιο τρόπο να είσαι εκεί, να έχεις κάνει μια τέτοια σκέψη, να έχεις νιώσει κάπως έτσι και βλέποντας τη σκηνή που το επισημαίνει πιάνεις τον εαυτό σου είτε να μειδιά φιλικά μπροστά σε αυτό που αναγνωρίζει ή/και να συγκατανεύει άπραγος μπροστά σε αυτό που δεν αντέχει αλλά και δεν μπορεί άμεσα να αλλάξει.
Η ταινία είναι γεμάτη από τέτοια σχόλια. Ο Τζάρμους επιλέγει ως τόπο κατοικίας για τον Αδάμ το ερειπωμένο από την οικονομική κατάρρευση Ντιτρόιτ. Οι νυχτερινές βόλτες στους έρημους δρόμους δείχνουν τι αφήνει πίσω του ο καπιταλισμός και το βιομηχανικό του θαύμα πριν μετακομίσουν σε πιο επικερδείς μεριές του πλανήτη (με μεγαλύτερη φτώχεια και φτηνότερα μεροκάματα). Τα πλάσματα της νύχτας βρίσκουν άσυλο στην άδεια πόλη. Εδώ υπάρχει ένα μήνυμα πιο περιεκτικό από δύο και τρία ντοκιμαντέρ του Μούρ.
Όπως και στη σκηνή με το γιατρό και τον τρόπο που «τσεπώνει» το χρήμα στη λευκή του ρόμπα. Ή στα πλάνα με καλώδια στο Ντιτρόιτ αλλά και στη Ταγγέρη.
Στην ταινία μου άρεσε και ο τρόπος που αποτυπώνεται η γυναίκα μέσα από την πρωταγωνίστρια. Η Εύα γνωρίζει την ηλικία των πραγμάτων απλώς αγγίζοντας τα, απευθύνεται στα πλάσματα με το λατινικό τους όνομα και με σεβασμό, αφουγκράζεται τη δύναμη της γης και καλεί στην ζωή. Η Εύα, μια γυναίκα που ζει την αιωνιότητα, μοιράζεται τη σοφία της: «Η εμμονή με το εγώ είναι χάσιμο ζωής. Θα μπορούσες να τη ξοδεύεις σε πράγματα που σε βοηθούν να επιβιώσεις, τον σεβασμό προς τη φύση, την καλλιέργεια της ευγένειας και της φιλίας και …τον χορό!!!»
Αν από κάθε ταινία σου μένει μια εικόνα, αυτή για μένα, είναι το νωχελικό λίκνισμα της Εύας υπό τον ήχο μιας απόκοσμης μουσικής αλλά και ο αργός χορός των εραστών ακούγοντας το “Trapped by a thing called love”.
Υ.γ. Τις ταινίες του Τζάρμους τις βλέπεις και με κλειστά μάτια. Γιατί η μουσική είναι ανάμεσα στους πρωταγωνιστές του κι όχι απλά στο υπόβαθρο. Ακούστε το σάουντρακ. Ελεύθερο και στο youtube.
[:]
[:en]Η ταινία δανείζει, όχι τυχαία, τον τίτλο της στη θεματική για την ανεργία. Είχε προβληθεί από το Στέκι στην πλατεία και θα ταίριαζε πολύ για προβολή μέσα στο Νεώριο τώρα με την απεργία. Γιατί η ταινία ξεκινά με πλάνα συγκρούσεων των απεργών του ναυπηγείου της πόλης Gijon με την αστυνομία το 2000. Κι ύστερα ακολουθεί τις ζωές μιας παρέας απολυμένων εργατών.
Ο Σάντα, ο Χοσέ, ο Λίνο, ο Ρίκο, ο Αμαδόρ και ο φίλος τους ο Σεργκέι, ρώσος μετανάστης. Η ταινία δείχνει όλες τις πλευρές της ζωής τους μετά την απόλυση. Την προσπάθεια να επανενταχθείς στην κοινωνία των εργαζομένων, το άγχος, τον ιδρώτα πριν την συνέντευξη, την απελπισία, τον τζόγο, την εγκατάλειψη, τον Θεό, την ενοχή, την Αυστραλία, την εξιδανίκευση του «Αντίποδα», το λιμάνι, τις απολύσεις, τον μύθο για τα τζιτζίκια και τα μυρμήγκια, το αλκοόλ, την φιλία, το χιούμορ, τον σαρκασμό, την συντροφικότητα, τον έρωτα, το φλερτ, την αγάπη, την εγκατάλειψη, τον γραβατάκια της τράπεζας, τον θυμό, το «δεν έχουμε τίποτα», τον οαεδ, το να κοιτάς τον άλλο και να βλέπεις σε εκείνον τον εαυτό σου, τα δάκρυα που εσύ κρατάς να κυλάνε στο πρόσωπο αυτού που προηγείται από εσένα στη σειρά, τη σιωπή στο ζευγάρι, την αξιοπρέπεια, το πένθος, την αρπαγή, την κλοπή, την παρανομία, το δίκιο, την μάχη, τον συμβιβασμό, την αλληλεγγύη, την ήττα όταν μας διασπούν..siempre..
Το κλειστό ναυπηγείο είναι συχνά στο φόντο. Ο Σάντα και ο Χοσέ περνάν από εκεί, παρατηρούν ότι έμεινε πίσω, στο χώρο όπου πριν δούλευαν. Σαν νοσταλγοί, δεμένοι κι αποκομμένοι με το ναυπηγείο ταυτόχρονα, μπορούν να δουν κι αυτό που έρχεται, δίχως να μπορούν να το αλλάξουν.
Η πρώτη και η τελευταία σκηνή διαδραματίζεται στο φέρι “Lady Espana”. Μια αλληγορία για την χώρα. Η επιβίβαση επιτρέπεται μόνο σε αυτούς που έχουν το εισιτήριο, ο υπάλληλος το ζητάει, ο άνεργος δεν το έχει και, στο τέλος, οι λαθρεπιβάτες σύντροφοι, μόνοι στο “Lady Espana”, ήσυχοι, κάτω από τον ήλιο μιας Δευτέρας.
https://www.youtube.com/watch?v=3XeVUZ3BOYw[:]
[:en]Ταφείο
Γυαλιά μες στο τσιμέντο
Φράχτης ανίερος της ιερής ησυχίας
Άραγε ποιος;
Κάποια αρχή; Ο δήμος; Η εκκλησία;
Κάποιο αρχίδι θέλει να πιάσει στα πράσα
Άραγε ποιόν;
Τις μαλακές πατούσες των γατιών;
Τα τέσσερα νύχια των περιστεριών;
Το σκαρφάλωμα παιδιών που θέλουν να παίξουν
την νύχτα με τις σκιές;
Τον φτωχό τον κλέφτη που στοχεύει στο λάδι,
στο καντήλι, στο λουλουδικό;
Κι αυτός ακόμα είναι σε ησυχία με τον νεκρό
Αλλά ο φύλακας, ο χτίστης της συμμετρίας των γυαλιών,
είναι μέσα του πιο σάπιος
Κειδανά, όπως σε κάθε τοίχο, δηλώνονται όλα εξαρχής
Οι κοιμισμένοι δεν έχουν προστασία
από τους μπράβους που τους έχουν για ιδιοκτησία.
(Γυαλιά στις μάντρες συναντάμε σε όλη την Μεσόγειο. Οι νότιοι συχνά δεν έχουν πόρους για να στήσουν κάγκελα. Ίσως αυτό το κάνει και πιο τρομαχτικό.)[:]
[:en]Η χτεσινή βραδιά ήταν αφιερωμένη στους εργάτες του Νεωρίου και τον αγώνα που δίνουν εδώ και 40 περίπου μέρες.
Την συναυλία διοργάνωσε το «Ανοιχτό 3ο». Το αυτονόητο έγινε πράξη με τον μόνο τρόπο που μπορεί να γίνει. Απλά, δίχως γραφειοκρατίες και εντολές από πάνω. Πλησιάζοντας τον άλλο και στηρίζοντας τον. Χωρίς κριτική, υποδείξεις, «συμβουλές».
Η πλατεία έγινε ξανά τόπος συνάντησης των ανθρώπων και των αγώνων τους. Πήρε το χαρακτήρα που πολλοί οραματιζόμαστε.
Η βραδιά είχε συγκίνηση στον αέρα. Νομίζω μπορούσε να το νιώσει και κάποιος που βρισκόταν τυχαία στο χώρο, ας πούμε κάποιος τουρίστας. Υπήρχε μια αμοιβαιότητα και ενός είδους συντονισμός στους ανθρώπους που κάθονταν στα σκαλάκια ή στέκονταν γύρω, με τα ίδια κουτάκια μπύρας στο χέρι, και εκφραζόταν με χειροκροτήματα, χαμόγελο, τραγούδι. Η μουσική πάντα συμπαραστέκεται και έχει τη δύναμη να αναδεικνύει την γιορτινή πλευρά του αγώνα. Γιατί, ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα της κάθε μάχης, όταν ο άλλος στέκεται δίπλα σου, έχεις κερδίσει και έχει κερδίσει κάτι που δεν νομοθετείται και δεν πουλιέται. Είναι δικό μας γιατί εμείς το φτιάχνουμε. Η αλληλεγγύη, το όπλο και η νίκη μας.
Νίκη στην απεργία των εργατών του Νεωρίου.
Μυρσίνη
https://www.youtube.com/watch?v=IqQpimd0cvY[:]
[:en]Το σωματείο εργαζομένων ΝΕΩΡΙΟΥ ευχαριστεί τους πολίτες που πήραν την πρωτοβουλία και φέρνουν καθημερινά στην είσοδο του Νεωρίου τρόφιμα και είδη πρώτης ανάγκης και μας συμπαραστέκονται τόσο υλικά όσο και ηθικά στον δύσκολο και συνεχιζόμενο αγώνα μας και ιδιαίτερα τους :
Αρτοποιείο Ντάνος για την δωρεά άρτου/ Αρτοποιείο Μαγουλάς Αλέξανδρος στην Ποσειδωνία για την δωρεά άρτου στη μνήμη του Αείμνηστου Μαγουλά Αλέξανδρου/ Το κατάστημα Σπιτικό της Αγνής για την καθημερινή προσφορά προϊόντων/ Το κατάστημα Motopolis για την προσφορά σε καφέδες και νερά/ Τους αδερφούς Παλαμάρη για την δωρεά αγροτικών προϊόντων/ Το Super Market Νεωρίου για την δωρεά σε καφέδες, χυμούς, και νερά/ Το οβελιστήριο ¨Μπόμπος¨ δια την δωρεά φαγητού .
Με την ευκαιρία αυτή θα θέλαμε να καλέσουμε για συμπαράσταση και τον υπόλοιπο συριανό λαό.
Δεχόμαστε τρόφιμα, κηπευτικά και είδη πρώτης ανάγκης καθημερινά στην πύλη Νεωρίου. Η υποστήριξη αυτή θα είναι ζωτική για τη συνέχιση του αγώνα μας, με πίστη και αισιοδοξία.
Σας ευχαριστούμε πολύ.
( από http://www.koinignomi.gr/)[:]
[:en]
Κάθε φορά που χτυπά το τηλέφωνο κι ο αριθμός είναι άγνωστος, νομίζω ότι με παίρνουν από κάπου για δουλειά. Νιώθω ένα μούδιασμα. Λες και μέσα στα επόμενα λεπτά χρειάζεται να απαντήσω αν δέχομαι ή όχι. Παρότι αυτή η αφελής υπόθεση διαψεύδεται κάθε φορά, μου συμβαίνει πάντα το ίδιο όταν βλέπω άγνωστο αριθμό. Από πού ξεκινάει αυτή η μάταιη προσδοκία; Θα πρέπει να ‘ναι όλες εκείνες οι φορές που έκανα αίτηση, έστειλα βιογραφικό, πέρασα από συνέντευξη, πήρα τηλέφωνο, αλλά δεν πήρα απάντηση ποτέ. Αυτή η εκκρεμότητα ευθύνεται για όλες τις άστοχες υποθέσεις. Και το «ποτέ δεν ξέρεις». Μου το ΄χουν πει όλοι, σχεδόν, για να με παροτρύνουν κάθε φορά που διστάζω να κάνω κάτι από τα παραπάνω. «Δεν έχω ελπίδες» – «Ποτέ δε ξέρεις». «Θα πάρουν δικούς τους, είναι φωτογραφική η προκήρυξη.» – «Είναι, αλλά ποτέ δεν ξέρεις.». «Κωλοδουλειά, αλλά τι να κάνω;» – «Έχει ο Θεός, ποτέ δεν ξέρεις» (η μάνα μου). Το τηλέφωνο χτυπάει, σέρνομαι, όχι δεν με ενδιαφέρει η προσφορά της cosmote, επιμένει, επιμένει. Πότε να πιασε δουλειά αυτή η κοπέλα εκεί;[:]
This gallery contains 2 photos.
[:en] Όποτε γυρνάει από συνέντευξη καταλήγει θυμωμένη με τον εαυτό της. Που δεν τους τα ‘χωσε, που δεν τους έβρισε κι έφυγε κουβαλώντας όλη τους την απαξίωση. Για θέση γραμματέα στην εφημερίδα «επενδυτής» και ο τύπος στην συνέντευξη της είπε … Continue reading
[:en]Η παρακολούθηση της συνεδρίασης του δημοτικού συμβουλίου στις 18/05/2015, είτε διά ζώσης είτε πλέον μέσα από το βίντεο στα τοπικά ηλεκτρονικά μμε, μπορεί να αποτελέσει ένα εξαιρετικό μάθημα σχετικά με το τι σημαίνει δημοκρατία και τι ενεργός πολίτης. Οι πολίτες που είχαν μαζευτεί ήθελαν με την παρέμβαση τους να ανατρέψουν τα επιχειρηματικά σχέδια για την προστατευόμενη(;) παραλία της Βαρβαρούσσας και το οικοσύστημα της. Πίστευαν ότι με τις υπογραφές που είχαν μαζέψει, το κείμενο παρέμβασης τους, τη φυσική τους παρουσία θα έπλητταν τον πολιτικό αμοραλισμό και τον παραγοντισμό που χαρακτηρίζουν τους περισσότερους, τουλάχιστον, δημοτικούς συμβούλους. Αφελώς, όπως αποδείχτηκε. Προς αποφυγήν παρεξηγήσεως, συμφωνώ με την κίνηση και πιστεύω ότι πρέπει να βρισκόμαστε εκεί για να νιώθουν το χνώτο μας στο σβέρκο τους. Αν και δεν περιμένω τίποτα από τη διαδικασία που μου προσφέρει το σύστημα για να σταθώ απέναντι του, πιστεύω ότι έστω και έτσι αγωνίζεσαι δίπλα σε εκείνους που πιστεύουν ακόμη στη νομιμότητα αυτών των διαδικασιών. Ευτυχώς, η πρόεδρος του δημοτικού συμβουλίου, έβαλε τα πράγματα στη θέση τους: αυτή είναι η δημοκρατία.
Η αρχιέρεια αυτής της δημοκρατίας ήταν άψογη στον ρόλο της. Ευγενής και απορριπτική, αποφάσιζε ποιος άξιζε να εκπροσωπηθεί και ποιος όχι και έδειχνε να πιστεύει ότι η ευγένεια της ήταν αρκετή για να καλύψει το ότι έκανε διακρίσεις. Σε κάποια σημεία άσκησε και τη τέχνη της διαστρέβλωσης ως γνήσια δικηγόρος. Όπως, εκεί που ο καθηγητής ζητούσε να τοποθετηθεί και να διαβάσει το κείμενο που έχουν γράψει και υπογράψει οι μαθητές του και εκείνη τον «μάλωσε» έκπληκτη, «Δεν νομίζω να θέλετε να ακουστούν ονόματα ανηλίκων μπροστά στις κάμερες;». Ήταν κι αυτό που οι πολίτες έδειχναν να μην το λαμβάνουν υπόψη τους, αλλά οι εκπρόσωποι έδειχναν να μην το ξεχνούν. Στοιχείο κι αυτό της δημοκρατίας που ευαγγελιζόταν η πρόεδρος. Αυτή είναι η δημοκρατία της αντιπροσώπευσης, των στημένων πλειοψηφιών, της υπεράσπισης του ιδιωτικού κέρδους ενάντια στο δημόσιο καλό. Η δημοκρατία των μμε που έχουν βαφτίσει την υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος, ανάπτυξη και πάλι ανάπτυξη. Η δημοκρατία των πολιτών που πρέπει να σιωπούν όταν ψηφίζουν οι εκπρόσωποι τους και απλά να παρακολουθούν με ποια σχοινιά είναι δεμένα τα χέρια που σηκώνονται.
Η δημοκρατία του προέδρου του συλλόγου Τερψιχόρη, ο οποίος μίλησε επώνυμα και αντιπροσώπευσε όχι μόνο το σύλλογο του αλλά και μία δεδομένη πολιτική κουλτούρα. «Η άλλη πλευρά», όπως παρουσιάστηκε από την πρόεδρο του δημοτικού συμβουλίου. Παρακολουθώντας τον, θυμήθηκα κάποια κείμενα που είχα διαβάσει παλιότερα για τον αυταρχικό πολιτικό λόγο και τον ρατσιστικό λόγο. Η τοποθέτηση του, σύντομη και περιεκτική. Το ύφος προστακτικό σε όλη την διάρκεια. Σώμα σε κλίση, στάση επιθετική. Λόγος που ορίζει τα πράγματα και τις καταστάσεις. «Μην πολιτικοποιείτε τη Βαρβαρούσσα, πολιτικοποιείστε το νοσοκομείο, το νεώριο κλπ». Δηλαδή εγώ μιλάω από θέση ισχύος, εγώ καθορίζω τι είναι πολιτικό και τι όχι. Και τι μου δίνει αυτή την εξουσία; Το ότι είμαι Συριανός. Όλοι οι άλλοι απέναντι του, οι διαφωνούντες, ανήκουν στους «μερικούς». Λόγος που διαχωρίζει. Εμείς και οι «άλλοι». Εμείς οι 25.000 και οι μερικοί. «Εντάξει;». Όχι εντάξει ως: συμφωνείτε; Προχωρώ σε αυτό που θέλω να διατυπώσω; Αλλά εντάξει: σκάστε, συμφωνείστε, εγώ μιλάω τώρα. «Δεν σας διέκοψα δεσποινίς όταν μιλούσατε». Τι πετάγεσαι τώρα εσύ, που σε κατονομάζω, σε προκαλώ, σε κατατάσσω στους «μερικούς», σου σβήνω τη φωνή γιατί εγώ μιλάω στο μικρόφωνο και επώνυμα, εγώ είμαι η διαδικασία, η δημοκρατική διαδικασία, η δημοκρατία.
Κάποιος μπορεί να σκεφτεί ότι ο κύριος αυτός υπεράσπισε τις θέσεις της δημοτικής παράταξης που προωθεί αυτού του είδους τις αναπτυξιακές δράσεις. Ότι δηλαδή λειτούργησε ως δεκανίκι του συστήματος. Παρατηρώντας όμως τις τοποθετήσεις των δημοτικών συμβούλων της συγκεκριμένης παράταξης, διαπιστώνουμε ότι αυτοί υιοθέτησαν τη δική του ρητορική. Τα δικά του επιχειρήματα αναδιατύπωσαν, έστω και με πιο κόσμιο τρόπο. Υποβίβασαν το θέμα, ξανά και ξανά, συγκρίνοντας τα με τα προβλήματα του νοσοκομείου και του Νεωρίου. Μόνο που το θέμα της παραχώρησης της Βαρβαρούσας είναι το μόνο που εξαρτάται αποκλειστικά από την ανάταση των δικών τους χεριών. Αναφέρθηκαν επίσης στους πολλούς, στους 24.000 όπως και ο πρόεδρος του συλλόγου Τερψιχόρη. Το ότι η αναφορά και μόνο στους πολλούς τους εξουσιοδοτούσε να μιλούν αντί αυτών, δείχνει πως αντιλαμβάνονται το πολιτικό τους εγώ. Κάτι του τύπου «εγώ είμαι ο λαός και μιλώ εξ ονόματος του». Το παράδοξο ωστόσο είναι ότι επικαλούνται τους πολλούς για να εξυπηρετήσουν τα συμφέροντα των λίγων. Επιπλέον, επικαλέστηκαν το νόμο. Ότι είναι νόμιμο είναι και ηθικό, γι άλλη μια φορά.
Παρά ταύτα, είναι παρήγορο το ότι στο δημοτικό συμβούλιο δεν εκφράστηκε μόνο η, κυρίαρχη στην Ελλάδα, αυταρχική πολιτική κουλτούρα. Κάποιοι σύμβουλοι μίλησαν με ήπιο τρόπο, καθώς βαρύτητα είχαν τα λόγια τους κι όχι το ύφος ή το ύψος της φωνής τους, κάποιος υπερασπίστηκε τα δικαιώματα των μειοψηφιών και κάποιος είπε ότι πέρα από μειοψηφίες και πλειοψηφίες είναι ηθικό να προστατευθεί το περιβάλλον.
Το θέμα της Βαρβαρούσσας είναι πολιτικό λοιπόν. Όπως κάθε θέμα γύρω από το οποίο συσπειρώνονται πολίτες, Συριανοί και «ξένοι», για να αντισταθούν. Όπως κάθε θέμα που αναδεικνύει πόσο αδιέξοδη είναι η δημοκρατία της αντιπροσώπευσης για τους πολίτες και λειτουργική για τους οπαδούς της «ανάπτυξης» που καταστρέφει. Όπως κάθε θέμα που αναδύει τις διαφορές πολιτικής κουλτούρας και τον διχασμό που επιφέρουν στις μικρές και τις μεγάλες κοινωνίες.
Μυρσίνη
Ο υπέροχος βυθός της Βαρβαρούσσας, ήσυχος, πριν από τα θαλάσσια σπορ και την τουριστική ανάπτυξη. (copyright Γιώργος Νούνεσης)[:]
[:en]Tο παρακάτω κείμενο αφορά μία μετάφραση για την αντίσταση των κατοίκων του Μάριμπορ ενάντια στην υποβάθμισή τους ως ευρωπαϊκή περιφέρεια εντός κρίσης, και όχι μόνο, και πως αυτή εκφράστηκε και στο επίπεδο της άρνησης της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης.
ΝΑΙ την πήραν και αυτοί και μετά ψάχνανε το δήμαρχο …
Φυσικά η ιστορία δεν επαναλαμβάνεται αλλά αντιστοιχίες υπάρχουν πάντα…
Στα πλαίσια της κρίσης, και της περιθωριοποίησης της περιφέρειας της Ευρώπης, τα σχέδια και προγράμματα αστικής ανάπλασης, ακόμα και με το συναινετικό περιτύλιγμα της Ευρωπαϊκής Πολιτιστικής Πρωτεύουσας, μπορούν απλώς να προσθέσουν στην οργή των κατοίκων που συνεχίζουν να βιώνουν ανεργία και εγκατάλειψη, ακόμα και στην ήσυχη, πολιτισμένη και σε καλύτερη μοίρα από τη δική μας, Σλοβενία.
Για περισσότερες πληροφορίες
http://councilforeuropeanstudies.org/critcom/the-slovenian-popular-uprising-within-the-european-crisis/
http://en.wikipedia.org/wiki/2012%E2%80%9313_Maribor_protests
απλώς ενδεικτικά… γιατί για την πολιτιστική πρωτεύουσα και τη σύρο θα επανέλθουμε…
ΓΙΑ ΤΑ ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑΤΑ ΤΩΝ ΕΞΕΓΕΡΣΕΩΝ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΣΤΟ ΜΑΡΙΜΠΟΡ
Gal Kirn ανάρτηση Οκτώβριος 2013 / Occupied London issue 5
Εισαγωγή: Μάριμπορ από το 1988 στο 2012
Το Μάριμπορ είναι η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Σλοβενίας, με περίπου εκατό χιλιάδες κατοίκους, και βρίσκεται στο Βόρειο-ανατολικό μέρος της χώρας , στην περιοχή της Στυρίας που συνορεύει με την Αυστρία. Στη δεκαετία του 1930 το Μάριμπορ έγινε γνωστό ως το «Μάντσεστερ της (πρώτης) Γιουγκοσλαβίας» χάρις στην έκρηξη της βιομηχανίας της υφαντουργίας · και είδε επίσης μία εντυπωσιακή εκβιομηχάνιση την σοσιαλιστική περίοδο. Πάντως η πόλη παρέμεινε αρκετά άγνωστη (εκτός των κοντινών της γειτόνων), μέχρι που βρέθηκε στο επίκεντρο της συζήτησης το 2012: εκείνη τη στιγμή, το Μάριμπορ έγινε η Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης (ΠΠΕ), και ακόμα πιο σημαντικό, όταν στα τέλη Νοεμβρίου του ίδιου έτους, ξέσπασαν μαζικές εξεγέρσεις στην πόλη εναντίον του πολιτικού κατεστημένου και πυροδότησαν μία σειρά από διαμαρτυρίες σε όλη τη Σλοβενία. Οι διαμαρτυρίες αυτές κατέληξαν σε ένα μαζικό κίνημα που πρέπει να το δούμε εντός του πλαισίου των συνεχιζόμενων αγώνων της Ευρωπαϊκής περιφέρειας ενάντια στην κυρίαρχη νεοφιλελεύθερη διαχείριση της κρίσης από την Ε.Ε.
Αλλά αν η τρέχουσα κρίση αποκτά ένα ακόμα πιο άγριο πρόσωπο στην περιφέρεια, δεν πρέπει να αγνοήσουμε το γεγονός πως η συνεχιζόμενη κρίση και η βαναυσότητα της αγοράς ακολουθούν το Μάριμπορ ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του 1980. Ας μην ξεχνάμε ότι οι εργάτες του Μάριμπορ έστησαν το σκηνικό των μεγαλύτερων εργατικών διαμαρτυριών στην ιστορία της σοσιαλιστικής Σλοβενίας: τον Ιούνιο του 1988, περισσότεροι από δέκα χιλιάδες εργάτες από όλες τις βιομηχανίες κατέλαβαν τους δρόμους για μία εβδομάδα. Στο παρών κείμενο προτείνω να διαβάσουμε μαζί και για τις δύο εξεγέρσεις στην πόλη – παρόλες τις διαφορές τους σε όρους ταξικής σύνθεσης και πολιτικών αιτημάτων – ως ορόσημα του τέλους συγκεκριμένων ιστορικών περιόδων: Η εξέγερση του 1988 ανήγγειλε την ήττα της σοσιαλιστικής εκβιομηχάνισης, ενώ το 2012 θρυμμάτισε το καπιταλιστικό όνειρο της μετά-βιομηχάνισης. Η ιδιωτική -δημόσια στρατηγική της αποβιομηχάνισης ως σύλληψη ήταν πιο εμφατική από την αποστολή της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας για την αστική ανάπλαση του βιομηχανικού παρηκμασμένου αστικού περιβάλλοντος. Υπήρχε η ελπίδα ότι οι βιομηχανίες της πολιτιστικής δημιουργίας θα νικούσαν την ανεργία (19%) και το αυξανόμενο χρέος της πόλης 2. Αλλά η πιο πρόσφατη εξέγερση στο Μάριμπορ δεν συνέβη ως απλή συνέπεια της αποτυχίας της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας. Η εξέγερση ήταν, μάλλον, η πολιτική απάντηση σε μία βαθύτερη δομική κρίση. Η θέση μου θα μπορούσε να διαβαστεί παράλληλα με τη θεωρητική παρατήρηση του Andy Merrifield που εύστοχα επιδεικνύει μία διαλεκτική σχέση μεταξύ των δυνάμεων «του στρατηγικού εξωραϊσμού» (εδώ η Πολιτιστική Πρωτεύουσα) και «της ανταρσίας» (εδώ η εξέγερση)
Αυτή η διαλεκτική είναι έμφυτη στην τρέχουσα παγκόσμια-αστική συνθήκη, και οι ανταγωνιστές τρέφονται ο ένας από τον άλλο με δραματικό τρόπο. Είναι και οι δύο έμφυτοι στην αναταραχή της νεοφιλελεύθερης οικονομίας της αγοράς, ακριβώς όπως ο Μαρξ είπε πως ο σχετικά πλεονάζων πληθυσμός ενυπάρχει στη συσσώρευση του καπιταλισμού ·και σε αυτό, δανειζόμενος τα αποχαιρετιστήρια λόγια του Μπένγιαμιν «μπορούμε να αρχίσουμε να αναγνωρίζουμε τα μνημεία της μπουρζουαζίας ως ερείπια ακόμα και πριν να έχουν καταρρεύσει».
Αυτή η διαλεκτική του «πλεονάζοντος πληθυσμού» και του επιθυμούμενου «στρατηγικού εξωραϊσμού» αναμφισβήτητα λειτουργεί δυνατά στον ιστορικό – αστικό ιστό του Μάριμπορ, αλλά χρειάζεται κάποιος να είναι σε εγρήγορση για τις ιδιαιτερότητές του. Το Μάριμπορ έχει υποστεί μια μακρά διαδικασία αστικής (υπ)ανάπτυξης, η οποία φέρει μαζί την πολύπλοκη αλληλεπίδραση των τροχιών της παρελθούσας σοσιαλιστικής εκβιομηχάνισης και της υφιστάμενης καπιταλιστικής αποβιομηχάνισης. Η συνεισφορά αυτού του κειμένου είναι ότι θα περιγράψει τρεις σημαντικές στρατηγικές που μπορεί να ρίξουν φως στις πρόσφατες εξεγέρσεις: 1. Ο θάνατος του βιομηχανικού πολιτισμού και των υποδομών του Μάριμπορ 2. Η συντριβή του μετα-βιομηχανικού ονείρου μέσω της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας και 3. Η συνεχής εξέγερση της πόλης, με την οποία χτίζεται μια εναλλακτική υποδομή άμεσης δημοκρατίας και διαχείρισης .
1.Ιούνιος 1988: Η διάλυση της σοσιαλιστικής Γιουγκοσλαβίας στο βιομηχανικό Μάριμπορ
Ο Andreja Slavec έκανε μία σε βάθος μελέτη της εκβιομηχάνισης του Μάριμπορ, η οποία ξεδιπλώνεται σε διαφορετικά στάδια: μετά την πρωταρχική φάση επέκτασης χάρη στις σιδηροδρομικές υποδομές στη δεκαετία του 1850 ( ο σιδηρόδρομος Βιέννη – Τεργέστη ήταν ύψιστης σημασίας για τη μοναρχία των Αψβούργων,) η δεύτερη πιο σημαντική περίοδος ήταν η δεκαετία του 1930, με την έκρηξη της βιομηχανικής υφαντουργίας και των νεοαναγειρόμενων εργοστασίων4. Το Μάριμπορ, όμως, αυξήθηκε δραματικά ως πόλη από τη δεκαετία του 1950 όταν εισήλθε στη χρυσή εποχή της σοσιαλιστικής εκβιομηχάνισης. Τρεις βιομηχανικοί κλάδοι ήταν ζωτικής σημασίας για αυτή τη βιομηχανική επιτυχία : του μετάλλου (ανάπτυξη γερανών, Metalna · χυτήρια του Μάριμπορ, παραγωγή αυτοκινήτων και φορτηγών, ΤΑΜ), η κλωστοϋφαντουργία (ΜΤΤ) και η ηλεκτρο-μεταλλική βιομηχανία (Elektrokovina).
H βιομηχανική ανάπτυξη έφερε εργάτες από άλλες αδελφές δημοκρατίες στο Μάριμπορ. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1960 μία σημαντική εξέλιξη συνέβη στη βιομηχανία καλλυντικών (Zlatorog) και κατασκευών (συναρμολόγηση σπιτιών, Merles). O Slavec σωστά υποστηρίζει ότι το Μάριμπορ ήταν στην πλευρά των κερδισμένων από τη μεταρρύθμιση της αγοράς που έγινε στα 19655. Η μεταρρύθμιση της αγοράς σχεδιάστηκε για να μεταφέρει πολιτική δύναμη στο μικρο- επίπεδο, δηλαδή, στους εργάτες και στις κοινωνικές(σοσιαλιστικές) επιχειρήσεις. Παρά την αντίθετη τάση που δυνάμωσε το ρόλο της διεύθυνσης πάνω στους εργάτες στις επιχειρήσεις, η μεταρρύθμιση τουλάχιστον στο Μάριμπορ μερικώς πέτυχε την παραπέρα ανάπτυξη ανεξάρτητων κεφαλαίων. Ήταν κάτω από αυτή τη συνθήκη που δημιουργήθηκε το αίτημα για πανεπιστήμιο στο Μάριμπορ, το οποίο ιδρύθηκε το 1975. Μιλώντας ευρύτερα, η δημιουργία του πανεπιστημίου απάντησε στην ανάγκη (σε μία φορντιστική μόδα6) για την εκπαίδευση των νέων στελεχών στις αναπτυγμένες βιομηχανίες, η οποία επίσης κατέστη δυνατή από την επένδυση στην γνώση για να χρησιμοποιηθεί στη βιομηχανία. Το αστικό τοπίο του Μάριμπορ, με τις κοινωνικές/εργατικές κατοικίες, τα εργοστάσια και άλλες «βιομηχανικές» υποδομές, γεννήθηκε εκείνες τις εποχές – και ζει σήμερα στις μνήμες των παλαιότερων γενεών και στα νέα βιομηχανικά ερείπια, όπως στα κενά εργοστάσια.
Αλλά το παραμύθι της σοσιαλιστικής εκβιομηχάνισης τελείωσε στα τέλη της δεκαετίας του 1980, όταν η Γιουγκοσλαβία υποβλήθηκε σε μία μεγάλη οικονομική κρίση. Ο καλπάζων πληθωρισμός, η αύξηση της ανεργίας και η εντατικοποίηση της εκμετάλλευσης (περισσότερη δουλειά για λιγότερα λεφτά) επέφεραν μία γενική αίσθηση κοινωνικής ανασφάλειας. Οι εσωτερικές συγκρούσεις μεταξύ δημοκρατικών ελίτ ενισχύθηκαν περαιτέρω από τις σκληρές πολιτικές λιτότητας από το ΔΝΤ, πολιτικές που η Γιουγκοσλαβία έπρεπε να εφαρμόσει αν ήθελε να αναχρηματοδοτήσει το χρέος της 7. Το μεγαλύτερο πολιτικό γεγονός έλαβε μέρος στο Μάριμπορ το 1988 και ανακοίνωσε την αρχή του τέλους της σοσιαλιστικής Γιουγκοσλαβίας. Τον Ιούνιο αυτού του χρόνου, μετά από μήνες απολαβών χαμηλών μισθών, οι εργάτες στην ΤΑΜ, τη μεγαλύτερη επιχείρηση, αποφάσισαν να βγουν στους δρόμους. Σε αυτή τους την πορεία εντάχθηκαν και εργαζόμενοι από όλα τα υπόλοιπα μεγάλα εργοστάσια. Ενάντια στην αίσθηση κοινωνικής ανασφάλειας και την επιβαλλόμενη λιτότητα, οι εργάτες ήταν αντιθέτως ικανοί να χτίσουν δεσμούς και το αίσθημα της αλληλεγγύης. Περισσότεροι από δέκα χιλιάδες εργάτες κατέλαβαν τους δρόμους, τις πλατείες, τους σιδηροδρομικούς σταθμούς, και τους στρατηγικούς δρόμους στο Μάριμπορ. Η απεργία συνεχίστηκε για μία εβδομάδα και άσκησε πίεση στις διευθύνσεις των εργοστασίων, οι οποίες αναγκάστηκαν να κάνουν ορισμένες παραχωρήσεις. Αλλά η αντίθεση των εργατών – αν και δυνατή και σημαντική για το μέλλον του συνδικαλιστικού κινήματος – ήρθε αργά. Ας μην ξεχνάμε ότι σε αυτή την περίοδο ολόκληρο το σοσιαλιστικό μπλοκ κατέρρεε. Ήδη τον επόμενο χρόνο σημειώθηκε η πρώτη χρεοκοπία κοινωνικής (σοσιαλιστικής) επιχείρησης. Τα εργοστάσιο υποδημάτων Lilit ιδιωτικοποιείται το 1990, και λόγω των συνεχιζόμενων καθυστερήσεων στους μισθούς, οι εργάτες άρχισαν να καταλαμβάνουν το εργοστάσιο μέρα και νύχτα8. To Lilit τελικά έκλεισε · αυτό ήταν η αρχή του τέλους της βιομηχανικής εποχής του Μάριμπορ.
Ενάντια στον καθιερωμένο λόγο, ο οποίος μεταχειρίζεται τη Σλοβενία ως “success story” της μετάβασης δίχως νεοφιλελεύθερη ορθοδοξία, χρειάζεται κάποιος να αναθεωρήσει αυτό το παραμύθι για να καταλήξει στο ότι οι διαδικασίες μετάβασης στην περιφέρεια της Σλοβενίας έδειξαν ένα κτηνώδη πρόσωπο από την αρχή. Η μετάβαση άρχισε ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του 1980 και μετά, και θα μπορούσαμε ειρωνικά να το αποκαλέσουμε το πρώτο πεντάχρονο πλάνο της απορύθμισης και της αποβιομηχάνισης, που έλαβε χώρα από το 1989 ως το 1994 και είχε καταστροφικές κοινωνικο-οικονομικές συνέπειες για την καθημερινή ζωή της πλειοψηφίας του κόσμου στο Μάριμπορ. Οι περισσότερες από τις προαναφερόμενες βιομηχανίες χρεοκόπησαν και έκλεισαν (π.χ. Lilit, MTT, TA) εξαιτίας της απώλειας της Γιουγκοσλαβικής αγοράς και επίσης λόγω της απώλειας της μερικής ενσωμάτωσής τους στο στρατιωτικο-βιομηχανικό σύμπλεγμα του Λαϊκού Στρατού της Γιουγκοσλαβίας. Oι λιγοστές επιχειρήσεις που επιβίωσαν εξορθολογίστηκαν και περιόρισαν μαζικά τις οικονομικές τους δραστηριότητες (π.χ. Metalna), ενώ άλλες ξεπουλήθηκαν φθηνά στο ξένο κεφάλαιο (π.χ. η Zlatorog πουλήθηκε στη Henkel). To ποσοστό ανεργίας στο Μάριμπορ έφθασε γύρω στο 25%, και το χειρότερο ήταν ότι γύρω στο 70% αυτού του ποσοστού παρέμεναν επί μακρόν άνεργοι · ότι, δηλαδή, ο Μαρξ θα αποκαλούσε «πλεονάζων πληθυσμός». Ακόμα και στα πρώτα χρόνια μετά το 2000, όταν το ποσοστό ανεργίας άρχισε να πέφτει και η οικονομική κατάσταση να «ομαλοποιείται», οι τριάντα μεγαλύτερες επιχειρήσεις απασχολούσαν λιγότερους εργάτες από ότι μόνο το εργοστάσιο της TAM στη δεκαετία του 1980 (περίπου 9000 εργάτες).
Δεν χρειάζεται να αναφερθούμε στο πως η βιομηχανική υποδομή χειροτέρευσε και μαζί με αυτή, το σύνολο του αστικού τοπίου μεταμορφώθηκε ριζικά. Το Μάριμπορ μετατράπηκε σε μνημείο του παρελθόντος, και για την πρώην Γιουγκοσλαβία, καθώς έφερε μαζί αρκετούς ανθρώπους από όλη την πρώην χώρα, αλλά και για τη βιομηχανική εποχή που κάποτε παρείχε κοινωνικό-οικονομική ευημερία στην πόλη. Πρόσφατα, φάνηκε ότι, δίπλα στο φάντασμα του βιομηχανικού παρελθόντος, η πόλη επίσης στοιχειώθηκε από το όνειρο του μετα-βιομηχανικού μέλλοντός της.
2. Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης: Το όνειρο της αποβιομηχάνισης από τον πολιτιστικό εξωραϊσμό.
Κάθε μεγάλο σχέδιο περιέχει μία υπόσχεση, ή είναι συνυφασμένο με ένα όνειρο για το μέλλον. Για να καταλάβει κάποιος το όνειρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής υπό το φως της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης δεν χρειάζεται να μπει σε μία μακρά ερμηνευτική έρευνα, αλλά απλά να δει στην επιφάνεια, στο πιο διαφανές επίπεδο: το όνειρο-αποστολή της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης (ΠΠΕ) είναι να εμπορευματοποιήσει τον πολιτισμό και να προμηθεύσει την Ευρώπη με νέες αποβιομηχανοποιημένες βιομηχανίες πολιτιστικής δημιουργίας. Όπως γράφεται και στο site της, η ΠΠΕ καλλιεργεί τον τουρισμό στην περιοχή, προωθεί την πολιτιστική ανταλλαγή στην Ευρώπη και πάνω από όλα, λειτουργεί ως μία ανα-διοργάνωση των δημιουργικών δυνατοτήτων9. Σύμφωνα με τη μελέτη του Palmer η ΠΠΕ από το 2004 έχει γίνει σημαντικός «καταλύτης» της αστικής αναβίωσης και οι περισσότεροι συνεντευξιαζόμενοι αντιπρόσωποι των τοπικών οργανισμών επιβεβαίωσαν με ενθουσιασμό αυτή τη θέση σε συνεντεύξεις τους10. Αρχικά φάνηκε ότι επιτέλους το Μάριμπορ θα είχε την ιστορική του ευκαιρία: ανακηρύχθηκε Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης (2012) μαζί με την πορτογαλική πόλη της Γκιμαράες, επίσης ανακηρύχθηκε Ευρωπαϊκή Πρωτεύουσα της Νεολαίας (2013) και της δόθηκε και η διοργάνωση της Χειμερινής Ολυμπιακής Πανεπιστημιάδας (2013). Το τελευταίο σχέδιο – της Ολυμπιακής Πανεπιστημιάδας – απέτυχε λόγω ανεπαρκούς χρηματοδότησης καθώς η ΠΠΕ άρχιζε να λειτουργεί ως το συλλογικό όραμα για το νέο Μάριμπορ. Θεωρήθηκε ως μία δυνατότητα να ξεπεράσει την «περιφερειακή» και περιθωριακή θέση που απέκτησε σε σχέση με το κέντρο (Λιουμπλιάνα). Οι τοπικές πατριωτικές εντάσεις θα ξεπερνιούνται από το ομαδικό πνεύμα, κάτι που θα ήταν επωφελές για την περιφερειακή ανάπτυξη και την αναβίωση του Μάριμπορ η οποία θα προσέλκυε τη νεολαία.
Όμως, η ουτοπική υπόσχεση του αποβιομηχανοποιημένου μέλλοντος εξόκειλε στα βράχια. Η οργανωτική επιτροπή της ΠΠΕ δεν αντιμετώπισε μόνο τις φολκλορικές εντάσεις μεταξύ Λιουμπλιάνας και Μάριμπορ, αλλά και τις προβληματικές τοπικές αρχές, όπως ο πλέον πρώην Δήμαρχος του Μάριμπορ, Franc Kangler, στον οποίο αποδόθηκαν, ήδη από τα μέσα του 2011, 15 διαφορετικές εγκληματικές κατηγορίες. Δεν επιθυμώ να μπω σε συζήτηση για τη συνενοχή της ΠΠΕ και της τοπικής δημαρχίας, αλλά μάλλον να εστιάσω στα αποτελέσματα της πολιτικής της ΠΠΕ, τι πράγματι έφερε στην ίδια την πόλη. Και δεν ήταν όλα αρνητικά.
Ας αρχίσουμε με τις θετικές επιπτώσεις: υπήρξαν ευρέου φάσματος εκδηλώσεις που εμπνέανε και οι οποίες συνδέανε τοπικές πολιτιστικές ομάδες και σχέδια με συναρπαστικούς επισκέπτες από το εξωτερικό. Θα ήθελα να τονίσω ειδικά ένα μακροχρόνιο σχέδιο που πήγασε και πήγε παραπέρα από την αποστολή της ΠΠΕ. Το Urbane Brazde (Αστικά Αυλάκια11) είναι μία κολεκτίβα που υλοποιεί αρκετά σχέδια εντός του πλαισίου του Κέντρου για εναλλακτική και αυτόνομη παραγωγή (ΚΕΑΠ): το σχέδιο επανασύνδεσης αστικών και αγροτικών κοινοτήτων μέσα και γύρω από το Μάριμπορ, σε συνδυασμό με βιώσιμη οικολογική παραγωγή και διανομή (οικολογική φάρμα), ένα σχέδιο βιβλιοθήκης/ τράπεζας για την αποθήκευση παλαιών σπόρων, προγράμματα προώθησης αστικών κήπων και του πολιτισμού του ποδηλάτου, ψηφιακά νομαδικά εργαστήρια για την παραγωγή υλικού video και διαλέξεων και άλλες δραστηριότητες. Τα Αστικά Αυλάκια πάλεψαν με την ξεπερασμένη διάκριση μεταξύ αγροτικών και αστικών κοινοτήτων και προσπάθησαν να οικοδομήσουν μία διαφορετική κοινότητα όπου θα έρχονταν μαζί διαφορετικές γενιές, επαγγέλματα και πολιτικές πεποιθήσεις σε ένα εκ πρώτης όψης παράξενο μείγμα12. Αυτό είναι ένα σχέδιο το οποίο είναι αυτό-βιώσιμο και θα συνεχίσει την εργασία του σε μακροχρόνια βάση.
Σε αντίθεση με αυτές τις θετικές εξελίξεις, εξετάζοντας κριτικά την αποστολή της ΠΠΕ, φτάνουμε στο συμπέρασμα ότι οι σημαντικοί της στόχοι, δηλαδή ο δομικός εξωραϊσμός και η ανάπτυξη πολιτιστικών δομών, δεν επιτεύχθηκαν. Αυτό που έγινε αφορά την ενσωμάτωση τεχνών και πολιτισμού στον ιστό της αστικής ζωής, μέσα από την υπαγωγή των κοινωνικών σχέσεων στον καπιταλισμό, ενώ, ο Haussman βρίσκεται σήμερα βυθισμένος σε μία ωραία δημιουργική συζήτηση για τη Florida και δεν χρειάζεται να καταστρέψει τίποτα, αφού τα βιομηχανικά ερείπια είναι πανταχού παρόντα. Το δημιουργικό πλάνο δεν δούλεψε και πολύ μικρή πολιτιστική υποδομή θα μείνει στο Μάριμπορ μετά το τέλος της τοπικής ΠΠΕ. Ότι σχεδιάστηκε για να πυροδοτήσει τις τοπικές και περιφερειακές βιομηχανίες πολιτιστικής δημιουργίας είναι, και αυτή τη στιγμή (ακόμα) ισχύει σε ένα μεγάλο βαθμό, η αυτό-εκμετάλλευση και ο εθελοντικός ακτιβισμός. Τα συναρπαστικά σχέδια πολλών δημιουργικών νέων έμειναν σε συρτάρια γι άλλη μια φορά, δηλαδή υπό την πειθαρχία της αγοράς Η ΠΠΕ δεν εμπόδισε την αύξηση της ανεργίας, η οποία έχει φθάσει στο 19% σχεδόν. Επιπλέον, ορισμένα κονδύλια της ΠΠΕ «χαθήκανε» ή σπαταλήθηκαν σε άγνωστες δημοτικές δραστηριότητες.
Αφού η συνολική αξιολόγηση είναι μάλλον αρνητική, δεν προκαλεί έκπληξη ότι η τοπική οργάνωση της ΠΠΕ ήταν η πιο κραγμένη από όλες όταν στα τέλη του 2012 μαζικές εξεγέρσεις έλαβαν χώρα. Σύμφωνα με μια εξαιρετικά δημοφιλή θέση, η αστική εξέγερση στο Μάριμπορ συνέβη λόγω της αυξανόμενης «αυτοπεποίθησης» και του «πνεύματος» της ΠΠΕ. Από αυτή την άποψη, μοιράζομαι μία κριτική που ξεκίνησε από το φιλόσοφο Boris Vezjak13, ο οποίος σωστά κατέδειξε αυτό τον αυτό-επιβαλλόμενο ναρκισσισμό από τους διοργανωτές της ΠΠΕ που ενδιαφέρονταν μόνο να πιστωθούν οι ίδιοι την αστική αναγέννηση. Η θέση μου υποστηρίζει επιπλέον ότι η αστική εξέγερση συνέβη ως παρενέργεια, ή ακόμα και ως αρνητική αντίδραση στην αποτυχία της ΠΠΕ στο βασικό της σκοπό της αστικής ανάπλασης.
3. Νοέμβριος 2012: η εξέγερση στην πόλη όπλισε πάλι
Η παγκόσμια οικονομική κρίση έρχεται με αρνητικές καμπανοκρουσίες στη Σλοβενία. Οι τελευταίες κυβερνήσεις, της κεντροαριστεράς ή της δεξιάς, συναγωνίζονταν στην αναβάθμιση της νεοφιλελεύθερης ατζέντας, ενώ «συστάσεις» από το εξωτερικό απαιτούσαν ακόμη περισσότερη λιτότητα και ιδιωτικοποίηση του μηχανισμού όλης της κοινωνικής αναπαραγωγής μαζί και των κρατικών επιχειρήσεων και των τραπεζών. Η απάθεια ήταν η πιο συχνή έκφραση της διάθεσης των πολιτών απέναντι στα δομικά προβλήματα που η περιοχή και η πόλη του Μάριμπορ αντιμετώπιζε για πολύ καιρό. Δίπλα στη αυξανόμενη ανεργία των τελευταίων ετών, αυτό που είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό είναι το αυξανόμενο ιδιωτικό χρέος, που αναγκάζει αρκετό κόσμο σε εξάρτηση από φιλανθρωπικές οργανώσεις (Ερυθρός Σταυρός, Κάριτας, κλπ.) που διανέμουν φαγητά και ρούχα και είναι ήδη στα όρια της εξάντλησης. Ένα μεγαλύτερος αριθμός κατασχέσεων και χρεωκοπιών μικρότερων επιχειρήσεων έκανε την κατάσταση εξαιρετικά σκληρή. Σε συνθήκες αποτυχίας πολιτιστικού εξωραϊσμού και οικονομικής καταστροφής, το φθινόπωρο του 2012, η τοπική δημαρχία, υπό την ηγεσία του πρώην δημάρχου Franc Kangler, σχεδίασε να εισάγει ένα μαζικό σύστημα από 1000 ραντάρ για όρια ταχύτητας. Ο Boris Vezjak δήλωσε ότι «σε περισσότερους από 20000 κόψανε πρόστιμα ταχύτητας μόλις μέσα σε δύο εβδομάδες – σε μία πόλη 100000 κατοίκων. Υπήρχε η αίσθηση ότι είχαν στοχοποιηθεί οι προϋπολογισμοί των νοικοκυριών των κατοίκων»14. Η αίσθηση της κοινωνικής αδικίας για τις άμεσες περικοπές συσσωρεύτηκε, όταν διέρρευσαν πληροφορίες για την εταιρεία: επρόκειτο για ένα συγκεκριμένο ιδιωτικό-δημόσιο πρόγραμμα που υλοποιήθηκε μέσω προσωπικών σχέσεων του δήμαρχου, ο οποίος είχε εμπλακεί σε πολλές υποθέσεις διαφθοράς, χωρίς καμία νομική συνέπεια.
Οι άνθρωποι εξοργίστηκαν. Ακόμη και τότε, κανείς δεν περίμενε αυτή η δημόσια οργή να αρθρωθεί ή να υπερβεί το συνηθισμένο στόμφο στις εφημερίδες και την κριτική από τους διανοούμενους. Αυτή τη φορά, όπως και με κάθε πολιτική χειραφέτησης, η απρόβλεπτη διάσταση εκτυλίχθηκε με τους πιο ριζοσπαστικούς τρόπους. Αυτό που ξεκίνησε ως ασήμαντες επιθέσεις, για ορισμένους βανδαλισμούς, στα συστήματα ραντάρ τη νύχτα έφτασε με δύναμη μπροστά από το γραφείο της δημαρχίας, όπου μια μικρή ομάδα ανθρώπων άρχισε να φωνάζει για εξέγερση. Η εκδήλωση, οργανώθηκε μέσω του Facebook και στις τελευταίες εβδομάδες του Νοεμβρίου και στις αρχές Δεκεμβρίου, η κεντρική πλατεία 15 φιλοξένησε χιλιάδες ανθρώπους. Το σημαντικότερο γεγονός συνέβη στις 26 Νοεμβρίου, όταν 15.000 άτομα συγκεντρώθηκαν και απαίτησαν την παραίτηση του διεφθαρμένου δημάρχου και της τοπικής δημαρχίας. Η εκδήλωση ξεκίνησε ήρεμα, με πλήθος από οικογένειες και παιδιά, αλλά διαλύθηκε βίαια από την αστυνομία που χρησιμοποίησε γκλομπ, υπερβολικές ποσότητες δακρυγόνων και άλλες κατασταλτικές μεθόδους. Αυτό πυροδότησε την εξέγερση, με ομάδες νέων να πιέζουν το γραφείο του δήμου, καίγοντας κάδους απορριμμάτων και χρησιμοποιώντας πυροτεχνήματα. Οι εικόνες κυκλοφόρησαν σε όλη τη Σλοβενία και η δημόσια οργή πολλαπλασιάστηκε εξαιτίας των κυνικών αντιδράσεων από το πολιτικό κατεστημένο. Ότι ήταν μια μικρή λάμψη στα τέλη του Νοέμβρη, εξαπλώθηκε σε όλη τη χώρα και διαμόρφωσε αυτή τη μαζική κοινωνική εξέγερση. Η Σλοβενία αντιμετώπισε την πρώτη μεγάλη εξέγερση από την ανεξαρτησία της, η οποία έγινε χωρίς την οργανωτική βοήθεια κάποιου από τους καθιερωμένους θεσμούς (κόμμα, συνδικάτο, εκκλησία, και ούτω καθεξής). Τον Δεκέμβριο του 2012, και ακόμη και στα μέσα του 2013, η λαϊκή εξέγερση εξαπλώθηκε πάνω σε πολλές μικρές πόλεις της Σλοβενίας16 και έγινε δεκτή με γενικές απεργίες και υποστήριξη από τα συνδικάτα.
Οι μαζικές διαδηλώσεις δημιούργησαν νέες οργανωτικές πλατφόρμες που συγκλόνισαν ριζικά την τοπική άρχουσα πολιτική τάξη, καθώς παράλληλα συμμετείχαν στον αγώνα της Ευρωπαϊκής περιφέρειας ενάντια στις πολιτικές λιτότητας. Κοιτάζοντας πίσω, μπορεί κανείς να καταλάβει τους λόγους για την εξέγερση υπό το πρίσμα της αργής αλλά επιμένουσας υιοθέτησης νεοφιλελεύθερων μεταρρυθμίσεων από το 2004 και μετά, όταν και οι δύο κυβερνήσεις της κεντρο«αριστεράς» και της δεξιάς ιδιωτικοποίησαν κρατικές επιχειρήσεις και κοινωνικές υπηρεσίες (ότι είχε απομείνει από το κράτος πρόνοιας). Αλλά τα τελευταία χρόνια, η οικονομική κρίση είχε χτυπήσει σκληρά τον πυρήνα της κοινωνίας, και όχι μόνο όσους βρίσκονται στο περιθώριο. Το κεντρικό αίτημα των εξεγέρσεων ήταν αρνητικό: Αρκετά, σίγουρα είναι φτιαγμένα/τα έχουν φτιάξει/κανονίσει (gotovo je, gotovi so ). Οι άνθρωποι απαίτησαν την ανατροπή του συνόλου της πολιτικής τάξης · η συζήτηση μιας εναλλακτικής ατζέντας για τη μετατροπή της τρέχουσας κατάστασης των πραγμάτων συνέβη μόλις πρόσφατα. Αυτό που είναι σημαντικό να αναφερθεί είναι ότι επιτεύχθηκαν οι άμεσοι πολιτικοί στόχοι της εξέγερσης: ο δήμαρχος του Μάριμπορ, Franc Kangler, αναγκάστηκε να παραιτηθεί από τη δημόσια πίεση ·ακόμη και σε εθνικό επίπεδο, η κυβέρνηση του Janez Janša παραιτήθηκε αργότερα λόγω των μαζικών διαμαρτυριών καθώς οι εταίροι του συνασπισμού άφησαν το βυθιζόμενο σκάφος.
Παρότι επιτεύθηκαν τα άμεσα σημαντικά πολιτικά αιτήματα της εξέγερσης, η πλειοψηφία των ομάδων, παλαιών και νέων πολιτικών οργανώσεων της διαφωνίας, δεν έχουν μια σαφή ημερήσια διάταξη, για το τι θα έρθει μετά. Η οικονομική κρίση είναι ακόμα εκεί και οι μεγάλοι θεσμοί της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας παραμένουν άθικτοι. Η νέα μεταβατική κυβέρνηση, με επικεφαλής την πρώτη γυναίκα , Αλένκα Μπράτουσεκ, έχει υιοθετήσει μια πολιτική λιγότερο επιθετική, ακόμα και με συμφιλιωτικό τόνο που επιχειρεί να ενσωματώσει την κριτική των μαζικών διαδηλώσεων. Παρά τη νίκη και την παραχώρηση από την πλευρά του πολιτικού κατεστημένου, χρειάζεται να συνειδητοποιήσουμε ότι η κατάσταση είναι μόνο προσωρινή και ότι οι νέες πολιτικές πλατφόρμες θα πρέπει να συνεχίσουν να εργάζονται τόσο στο επίπεδο των δρόμων (κοινωνικά κινήματα) όσο και εντός πιο θεσμικών μορφών, που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε ένα πραγματικό αριστερό κόμμα στη Σλοβενία, και που θα συνέφεραν μαζί: και τα κινήματα και οι θεσμικές μορφές, στους αγώνες στην / της περιφέρειας .
Συμπέρασμα: πως συνεχίζει το Μάριμπορ?
Δεν θα ήταν υπερβολή να συμπεράνουμε ότι οι πολιτικές προσπάθειες και το αποτέλεσμα της εξέγερσης άρχισε να διαμορφώνεται καθαρότερα στο Maribor, στην πόλη που είδε την πρώτη μαζική πολιτική κινητοποίηση μετά από σχεδόν 25 χρόνια. Η πολιτική πλατφόρμα της διαμαρτυρίας ξεκίνησε μέσα από τη διεξαγωγή δύο διαφορετικών και συγκεκριμένων πολιτικών αγώνων: πρώτον, ορισμένες ομάδες οργάνωσαν την υποστήριξή τους σε ένα νέο πρόγραμμα και ανεξάρτητο δήμαρχο. Οι τοπικές εκλογές στα μέσα Μαρτίου έφεραν την εκλογική νίκη του Andrej Fištravec, ενός ανεξάρτητου και κριτικού διανοούμενου, ο οποίος ήταν ήδη παρών στην τοπική σκηνή για χρόνια. Το πρόβλημα παραμένει με το επίσημο δημοτικό συμβούλιο, το οποίο εξακολουθεί να απαρτίζεται από τα μέλη των κατεστημένων πολιτικών κομμάτων. Το Συμβούλιο θα καθυστερήσει αναμφισβήτητα τον εκδημοκρατισμό της πολιτικής διαδικασίας. Δεύτερον, υπήρξε μια σημαντική άμεση δημοκρατική προσπάθεια από την «Πρωτοβουλία για το Δημοτικό Συμβούλιο»17, η οποία οργάνωσε την περιοχή και άλλες κοινότητες. Αυτές οι νέες δημοκρατικές πλατφόρμες θεωρούνται ως φόρουμ για συζήτηση και πιθανή επιρροή στον δημοτικό προϋπολογισμό και προγραμματισμό, οι οποίες αμφότερες εφευρίσκουν εκ νέου την παράδοση της αυτο-διαχείρισης και δίνουν επιπλέον το παράδειγμα και σε άλλες πόλεις.
Το αν και οι δύο πτυχές της πολιτικής διαδικασίας από τα κάτω και από τις ήδη θεσμοθετημένες μορφές συνεργαστούν και μετατρέψουν την κατάσταση είναι ένα εντελώς διαφορετικό ζήτημα, το οποίο είναι πολύ νωρίς για να απαντηθεί . Αλλά αυτό που είναι σημαντικό είναι ότι η ίδια η πολιτική απομακρύνθηκε από εκείνους που είναι συνένοχοι για την παρούσα κρίση. Η πολιτική επίσης απομακρύνθηκε και από τη νοσταλγία των βιομηχανικών εποχών και από τον νεοφιλελεύθερο ενθουσιασμό των αποβιομηχανοποιημένων ονείρων της ΠΠΕ. Αν το Μάριμπορ προσπάθησε ήδη να απαντήσει το 1988, έχει απαντήσει πάλι, πολιτικά, και το 2012 – ξεκινώντας να επαναπροσδιορίσει τι είναι η πόλη και επίσης, το «δικαίωμα στην πόλη». Αν το Μάριμπορ το 1988 σηματοδότησε την πτώση του σοσιαλισμού που σήμανε επίσης πτώση του κράτους πρόνοιας, μήπως αυτή τη φορά ακούμε τις καμπάνες του νεοφιλελεύθερου θανάτου; Αυτό παραμένει το ερώτημα που έθεσε το νέο Μάριμπορ, αλλά είναι πολύ μεγαλύτερο από ό, τι η ίδια η πόλη. Αυτό που είναι όμως ξεκάθαρο είναι ότι η εξέγερση δημιούργησε το μέλλον ενός διαφορετικού Μάριμπορ που αντιτίθεται τόσο την επιβεβλημένη λιτότητα όσο και τη θέση της περιφέρειας. Απέναντι σε αυτό, ο αγώνας φωτίζει δρόμους στους οποίους η περιφέρεια σήμερα μπορεί να αποτελέσει κέντρο τόσο για την πολιτικά ενεργή σκέψη όσο και για την επαναστατική δράση.
Σημειώσεις
1 Οφείλω να ευχαριστήσω τους Franc Trček καιTomaž Škela για τα αξιόλογα σχόλια στην προετοιμασία αυτού του κειμένου και την Aleksandra Berberih Slana (Μουσείο Εθνικής Απελευθέρωσης , Μάριμπορ) για την άδειά της να δημοσιεύσω φωτογραφίες. Και μερικές ακόμα πηγές.
2 Αυτή είναι η επίσημα καταγεγραμμένη ανεργία (πηγή Υπηρεσία Εργασίας Σλοβενίας: http://www.ess.gov.si/trg_dela/trg_dela_v_stevilkah/stopnja_registrirane_brezposelnosti).
3 Βλέπε Andy Merrifield http://www.occupiedlondon.org/strategic-embellishment-and-civil-war-more-notes-on-the-new-urban-question/
4 Slavec (1992,Βιομηχανία Μάριμπορ, FF, Λιουμπλιάνα) Το φιλμ ντοκιμαντέρ Fabrika Maribor (σκην. Bojana Rudl, 2009) παρουσιάζει με ωραίο τρόπο τα 160 χρόνια βιομηχανικής ανάπτυξης. Πρόσφατα στα πλαίσια της ΠΠΕ του Μάριμπορ ένα πρόγραμμα βιομηχανικής περιήγησης (David Šalamun) έκανε μία καλή συλλογή φωτογραφιών και μικρών περιγραφών διαφόρων κοινωνικών κατοικιών, εργοστασίων και άλλων εγκαταστάσεων που παρουσιάζουν το βιομηχανικό τοπίο του Μάριμπορ: http://www.industrijskapespot.si/index.html.
5 Έχω ερευνήσει τις περισσότερες αρνητικές συνέπειες της μεταρρύθμισης της αγοράς, η οποία κατέληξε στην ενδυνάμωση του ανταγωνισμού μεταξύ σοσιαλιστικών επιχειρήσεων, την άνοδο των δομικών ανισορροπιών μεταξύ κέντρου και περιφερειακών περιοχών στη Γιουγκοσλαβία, αλλά επίσης την εντατικοποιημένη εκμετάλλευση της εργατικής δύναμης. Δείτε το PhD μου (2012: 241-319, http://www.ung.si/~library/doktorati/interkulturni/21Kirn.pdf).
6 Μπορεί κάποιος επίσης να ανακαλύψει μία (πρωτο)μετα-φορντιστική διάσταση σε αυτή την διαδικασία, η οποία είδε την άνοδο της τεχνοκρατίας (management) και τη στρατηγική σημασία της γνώσης στις (νέες) βιομηχανίες. Ακόμα και η χρηματοδότηση του Πανεπιστημίου άρχισε να γίνεται μέσω Αυτό-Διαχειριζόμενων Ομάδων Ενδιαφερόντων, οι οποίες αντιπροσωπεύουν κυρίως μεγάλες επιχειρήσεις. Για την τάση της αγοράς στο σοσιαλισμό δείτε επίσης Johana Bockman (2011, Markets in the Name of Socialism: The Left-wing Origins of Neoliberalism, Stanford University Press).
7 Για λεπτομέρειες δείτε Woodward (1995, Balkan Tragedy. Washington DC: The Brookings institution).
8 Βλέπε http://www.muzejno-mb.si/novo/spomenik-mariborski-industriji.html στα Σλοβενικά. Πρέπει να ευχαριστήσω τον Tomaž Škela για ορισμένες αξιόλογες οπτικές αυτών των γεγονότων
9 Αυτός ο, σίγουρα, όχι και πολύ δημιουργικός λόγος πάνω στη βιομηχανία της πολιτιστικής δημιουργίας μπορεί να βρεθεί στο video προώθησης της ΠΠΕ και στο εισαγωγικό σημείωμα http://ec.europa.eu/culture/our-programmes-and-actions/doc413_en.htm
10 Η μελέτη του Palmer έγινε ήδη το 2014 και έδειξε τα θετικά αποτελέσματα της πλειψηφίας των συνεντευξιαζόμενων πόλεων (80%). Βλέπε, http://ec.europa.eu/culture/key-documents/european-capitals-of-culture_en.htm ειδικά το δεύτερο μέρος.
11 Βλέπε http://brazde.org/ στα Σλοβενικά
12 Υπάρχουν πολλά άλλα παραδείγματα θετικών σχεδίων, όπως το Cinema Udarnik, αλλά χρειάζεται να εκτιμήσω αυτές τις συνεισφορές σε άλλη περίπτωση.
13 Για μία πολλαπλώς κριτική αξιολόγηση της ΠΠΕ βλέπε επίσης το νέο νούμερο από το Dialogi http://www.aristej.si/eng/dialogi/index.html .
14 Για λεπτομέρειες δείτε το άρθρο του Vezjak για τους λόγους των εξεγέρσεων http://www.eurozine.com/articles/2013-01-10-vezjak-en.html.
15 Δείτε τη φωτογραφία: η πλατεία Ελευθερίας και στο κέντρο το Μνημείο της Απελευθέρωσης του Λαού, από τον αρχιτέκτονα Slavko Tihec, ο οποίος συμμετείχε στο μοντερνιστικό κίνημα που δημιούργησε νέα μνημεία για την επανάσταση στη Γιουγκοσλαβία.
16 Οι τελευταίοι μήνες των μαζικών αστικών διαμαρτυριών φέρανε μαζί διαφορετικές κοινωνικές ομάδες και άτομα διαφορετικών πολιτικών πεποιθήσεων και γενεών, νέοι και γέροι, εργάτες και φοιτητές, queers και επισφαλείς, οικολόγους, αναρχικούς και σοσιαλιστές. Όλοι απαιτούσαν βαθύτερη κοινωνική αλλαγή. Αντί του συνηθισμένου παράπονου από τον καναπέ οι άνθρωποι βαδίσανε στο βασίλειο της δημόσιας διαμαρτυρίας. Για λεπτομέρειες της εμφάνισης του μαζικού κινήματος βλέπετε το κείμενό μου http://www.newsocialist.org/679-a-ghost-is-haunting-slovenia-the-ghost-of-revolution .
17 Βλέπε http://www.imz-maribor.org/ (στα Σλοβενικά μόνο). Πιο γενικά οι στόχοι του είναι: να συμμετάσχει ενεργά στην πολιτική της πόλης και στην πρόληψη της διαφθοράς, να μετατρέψει το σημερινό σύστημα με την οικοδόμηση μιας κοινότητας ενεργών πολιτών που συμμετέχουν σε ευρύτερες λαϊκούς αγώνες, να συζητάνε σημαντικά θέματα, να είναι σε εγρήγορση σχετικά με όλες τις νέες πολιτικές και να επηρεάζει ενεργά μία εναλλακτική ατζέντα. Η πρωτοβουλία ανέπτυξε επίσης πιο συγκεκριμένες στρατηγικές για κάθε περιοχή της πόλης, που θα εκδημοκράτιζε ριζικά τη λειτουργία του δήμου.[:]