[:en] 

Σημειώσεις περί χρέους και κρίσης

1. Όποιος μιλάει για δημόσιο χρέος, χωρίς να αναφέρεται στην υποτίμηση/καταστροφή/πειθάρχηση της εργατικής τάξης, φέρει ένα πτώμα στο στόμα του
2. Η κρίση είναι : κρίση υπερπαραγωγής κεφαλαίου. Το κεφάλαιο είναι κοινωνική σχέση, όχι απλώς φράγκα. Η σχέση μεταξύ εκμεταλλευτή και εκμεταλλευόμενου. Όταν αυτή η σχέση είναι σε κρίση, σημαίνει πως ένα μέρος της δεν εμπιστεύεται, δεν νομιμοποιεί το άλλο, τουλάχιστον όπως το έκανε.
3. Το κεφάλαιο έχει παραγωγή που δεν απορροφάται. Έχει βγάλει στην κυκλοφορία εμπορεύματα που δεν πωλούνται. Η κρίση έρχεται να εξυγιάνει με φωτιά και τσεκούρι ότι δεν πωλείται, ότι δεν αποδίδει κέρδος.
4. Ο καπιταλιστής δεν επενδύει, γιατί δεν περιμένει το κέρδος που θα ήθελε. Το κέρδος που θα ήθελε δεν έρχεται γιατί η σχέση του με τον εργάτη αμφισβητείται, και ο τελευταίος αμφισβητεί τη σχέση εκμετάλλευσης (βλ.σημ.2)
5. Οι σχέσεις εργασίας – κεφαλαίου που αμφισβητούνται, τοποθετούνται στην ευρύτερη παραγωγή και συνεπώς έχουν να κάνουν και με αναπαραγωγή σχέσεων πχ. από οικογένεια μέχρι εκπαίδευση, αλλά ακόμα και με μοντέλα αστικοποίησης, πόλης αλλά και ιδεολογικά (καταναλωτισμός, μικροαστικοποίηση κλπ), και διαχείριση / μετακίνηση πληθυσμών (μετανάστες)
6. Η κρίση σημαίνει ότι ο καπιταλιστής προτιμάει αντί να επενδύει στην παραγωγή με εργάτες απείθαρχους, να στέλνει την παραγωγή σε μέρη με εργάτες / να φέρνει εργάτες / που θεωρεί πειθαρχημένους, τη συγκεκριμένη περίοδο τουλάχιστον, και που δίνουν μεγαλύτερο κέρδος. Να επενδύει επίσης σε χρηματιστηριακά προϊόντα που κερδοφορούν με προβολή επένδυσης στο μέλλον και στο σίγουρο δημόσιο χρέος που αυξάνεται (επενδύσεις προσέλκυσης επενδυτών, μείωση φορολογίας κερδών, απορρόφηση επενδυτικών κινδύνων, αποτυχιών από τον ιδιωτικό τομέα, ανάληψη μη-κερδοφόρων τη συγκεκριμένη στιγμή παραγωγικών/αναπαραγωγικών τομέων απαραίτητων για τη ευρύτερη κυκλοφορία/συσσώρευση κεφαλαίου, ανεξαρτητοποίηση [βλ. λειτουργία με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια] κεντρικών τραπεζών που αυξάνει το κόστος δανεισμού), αλλά και στο ιδιωτικό χρέος που δεσμεύει εργαζόμενους και τις συμπεριφορές τους.
7. Η ροή του κεφαλαίου επιταχύνεται όλο και περισσότερο. Το κράτος δεν μπορεί να ελέγξει αυτή τη ροή. Η ποιμαντική εξουσία που είχε  με το κράτος πρόνοιας, ως απόρροια του ελέγχου των ροών του κεφαλαίου, αντικαθίσταται από κυριαρχική εξουσία που δεν διασφαλίζει τίποτα πλέον στον πληθυσμό αλλά αντιθέτως απαιτεί από αυτόν την ίδια τη ζωή του σαν εγγύηση. Παράδειγμα οι μετανάστες και πρόσφυγες και η μεταχείρισή τους ως τρομοκράτηση των ίδιων αλλά και των ντόπιων (υπενθύμιση της ευαλωτότητας ακόμα και των ντόπιων).
8. Η ροή κεφαλαίων διαχειρίζεται από το τμήμα του κεφαλαίου (χρηματοπιστωτικό) που έχει εδώ και πολλές δεκαετίες την ηγεμονία πάνω σε άλλα τμήματα (βιομηχανικό, εμπορικό κλπ) και εκφράζει συλλογικά και καλύτερα τα συμφέροντα όλου του κεφαλαίου. Ο διαχωρισμός των τμημάτων είναι τεχνητός και σχηματικός καθώς π.χ. μεγάλοι όμιλοι κατασκευαστικοί, εφοπλιστικοί κλπ κατέχουν μεγάλα μερίδια χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου. Αυτό που έχει σημασία είναι η ηγεμονία της λογικής του χρέους, της πίστωσης ως βασική παραγωγική επιλογή.
9. Η κρίση σημαίνει απαξίωση/καταστροφή παραγωγής. Είτε νεκρής εργασίας (εμπορεύματα), είτε ζωντανής εργασίας (εργατική δύναμη). Η καταστροφή αυτή μπορεί να πάρει τη μορφή πολέμου, ανεργίας κλπ (βλ.σημ.3)
10. Η ανάπτυξη/μεγέθυνση μεταπολεμικά του 50-60 (και από άποψης ταξικής πάλης αποτέλεσμα του ωκεανού αίματος του Β’ Παγκ. Πολέμου και της άνθησης του αντιναζιστικού αντάρτικου με σαφείς τάσης ανατροπής), είναι εξαιρετικά σπάνια, αντίστοιχοι ρυθμοί οικονομικής μεγέθυνσης έχουν παρατηρηθεί ίσως μόνο στον ύστερο μεσαίωνα.
11. Το κοινωνικό συμβόλαιο στη Δύση που πρόσφερε μερίδιο κατανάλωσης στην εργασία δεν μπορεί να επεκταθεί στον υπόλοιπο κόσμο, και αναιρείται ακόμα και στον πρώτο κόσμο από 70’-80’
12. Η σημερινή κρίση είναι συνέχεια της κρίσης του ’73. Από το ’73 και μετά είτε μέσω νέων τεχνολογιών είτε επέκτασης (ανατολική ευρώπη, ασία κλπ) , είτε μέσω κερδοσκοπίας ακινήτων, είτε μέσω ξεζουμίσματος μεταναστευτικών ροών,υπάρχουν μόνο μικρά διαλείμματα σε αυτή την κρίση. Οφείλουμε να μιλάμε για διαρκή κρίση όσο και τα μοντέλα εξουσίας απονομιμοποιούνται και επιδιώκουν στυγνή επιβολή (βλ.σημ.2, σημ.7)
13. Η κρίση έρχεται με την υπονόμευση της σχέσης εργασίας/κεφαλαίου από κινήματα σε ολόκληρο τον κόσμο δεκαετίες 60-70 και ως απάντηση του κεφαλαίου σε αυτά
14. Η κρίση έρχεται μαζί και με την πετρελαϊκή κρίση, αύξηση τιμών από τον ΟΠΕΚ, (υπονόμευση σχέσης αποικιοκρατίας – ως ένα σημείο – αντίστοιχη με την υπονόμευση της σχέσης νεκρής/ζωντανής εργασίας (βλ.σημ.2,7,13),  και με κλασσική κερδοσκοπία ακινήτων.
15. Μέχρι και τις αρχές του ’70 και για ορισμένες χώρες ακόμα και πιο μετά, υπάρχει μεγάλη προσφορά κεφαλαίου, πετροδολάρια.
16. Το δολάριο είναι το γενικό ισοδύναμο / νόμισμα για την ανταλλαγή της ενέργειας (πετρέλαιο). Οι ΗΠΑ στα τέλη του 50 φτάνουν στο αξεπέραστο σημείο, η οικονομία τους να αγγίζει το 50% της παγκόσμιας παραγωγής. Άρα επιβάλλεται το δολάριο.Με την αύξηση των τιμών του πετρελαίου κυκλοφορούν ευρέως στα πετρελαιοπαραγωγά κράτη αλλά και σε όλο τον κόσμο τα πετροδολάρια, αλλά και πριν από το «πραξικόπημα» του ΟΠΕΚ (βλ.σημ.14), αρχίζει ήδη η εμφάνιση των δολαρίων εκτός ΗΠΑ. Οι ΗΠΑ και λόγω της μεγάλης αύξησης κυκλοφορίας δολαρίου εκτός χώρας καταργούν τη σύνδεση του δολαρίου με το χρυσό. Ακολουθούν παγκοσμίως όλα τα κράτη.
17. Τα μη πετρελαιοπαραγωγά κράτη δανείζονται με μεγάλο επιτόκιο για να ανταποκριθούν στις αυξημένες τιμές πετρελαίου. Τα κράτη επίσης μπαίνουν σε κούρσα ανταγωνισμού εκβιομηχάνισης με εξαγωγικό/ανταγωνιστικό προσανατολισμό. Φιλοδοξία η οικονομική μεγέθυνση τύπου Δ.Ευρώπης, Β.Αμερικής, Ιαπωνίας.
18. Οι φιλοδοξίες οικονομικής απογείωσης δεν υλοποιούνται. Η διαφθορά, οι εσωτερικές αντιφάσεις κλπ είναι το κερασάκι στην τούρτα. Η θέση στον παγκόσμιο καταμερισμό εργασίας / ιμπεριαλισμό καθορίζει και το μέλλον της κάθε χώρας. Η αποικιοκρατική κληρονομιά είναι πάντα παρούσα.
19. Οι τιμές των πρώτων υλών, βασικά εξαγωγικά εμπορεύματα των χρεωμένων κρατών από το 80 μειώνονται τραγικά. Για την εξυπηρέτηση των δανείων μπαίνουν σε ένα φαύλο κύκλο συνεχών δανείων.
20. Ο πυρήνας των καπιταλιστικών χωρών με τις επιδοτήσεις των αγροτικών προϊόντων και τις μεγάλες οικονομίες κλίμακας που εφαρμόζουν , και την προστασία/δασμούς ακόμα και στα βιομηχανικά εμπορεύματα τους ενίσχυσαν την παραγωγή τους και ύψωσαν ένα τείχος για τα προϊόντα των υπερχρεωμένων χωρών που με αυτά έλπιζαν πως θα ξεχρεώσουν οι τελευταίες. Συγχρόνως ζητάνε ανοιχτά σύνορα και ελεύθερο εμπόριο για τα εμπορεύματά τους, κάτι που επιβάλλεται και με τη βία.
21. Οι υπερχρεωμένες χώρες του Νότου έχουν ακόμη ανάγκη εμπορεύματα του καπιταλιστικού πυρήνα (νέες τεχνολογίες, ιατρικά είδη κλπ). Επίσης οι εξαγωγές των πρώτων υλών τους παραμένουν προς το Βορά. Δεν μπορούν εύκολα να σπάσουν τα δεσμά του χρέους.
22. Μετά από δεκαετίες μέτρων λιτότητας και καταστροφής από ΔΝΤ κλπ. οι δείκτες του χρέους στον Γ’ κόσμο βελτιώθηκαν, οι ίδιες οι χώρες ισοπεδώθηκαν.
23. Στη Λατινική Αμερική κινήματα και αντιστάσεις μετά από δεκαετίες καπιταλιστικής επέλασης (Ζαπατίστας, Οαξάκα, MST, πόλεμος του Νερού, Βενεζουέλα, Αρτζεντινάζο, διαγραφή χρέους Ισημερινού κλπ.) είχαν επιπτώσεις και στη μείωση του δημόσιου χρέους.
24. Τα κέντρα του καπιταλισμού μεταφέρονται ιστορικά από τις πόλεις Β.Ιταλίας στην Ολλανδία, στην Αγγλία, στις ΗΠΑ, αύριο/σήμερα στην Ασία? Η τάση για την απώλεια του κέντρου από ΗΠΑ/Ευρώπη δεν είναι ξεκάθαρη, δεν κάνουμε τους προφήτες, αλλά: η άνοδος της Κίνας, η πτώση των ΗΠΑ σε σχέση με δεκαετία 50, το μήνυμα από την ήττα στο Βιετνάμ, η «κουρασμένη Ευρώπη», η στάσιμη βέβαια Ιαπωνία της οποίας η θέση στον παγκόσμιο καταμερισμό εργασίας δεν είναι νέα, αλλά σε συνδυασμό με τους οικονομικούς [πρώην(?)] δορυφόρους της στην Νοτιοανατολική Ασία – έστω και μετά την κρίση 1997, οι BRICS έστω και μυθοποιημένοι(κρίση Ρωσίας 1998, Βραζιλίας 1997, κρίση 2008, τους οδήγησε σε διάψευση ρυθμών μεγέθυνσης),όλα αυτά δημιουργούν μία νέα γεωγραφία. Αυτή η μετατόπιση του κέντρου του καπιταλισμού δεν διαψεύδει την αυστηρή αποικιοκρατική κληρονομιά (σημ.18) που εμποδίζει την άνοδο κρατών στον παγκόσμιο καταμερισμό εργασίας, αλλά μάλλον τη συμπληρώνει.
25. Ο σημερινός Α’ κόσμος με την άνοδο της Ασίας(?) και τις μεταφορές επενδύσεων εκεί, προχωράει σε πραγματική μείωση οικονομικής μεγέθυνσης και ανόδου χρέους.
26. Το χρέος και δημόσιο και ιδιωτικό στον Α’ αυξάνει ως προβολή στην παραγωγή του μέλλοντος (κλασσική περίπτωση σχεδόν σε όλες τις κρίσεις η φούσκα των ακινήτων και της γαιοπροσόδου), αφού η τωρινή παραγωγή στη Δύση μειώνεται, λόγω υπερπαραγωγής και κρίσης και αποεπένδυσης και επένδυσης σε χρηματιστικά προϊόντα (βλ.σημ.6). Οι μειώσεις στου μισθούς,(άμεσους και έμεσους/κοινωνικές υπηρεσίες) οδηγούν σε αύξηση του ιδιωτικού χρέους των μισθωτών. Τα δάνεια οδηγούν στην υποθήκευση των εργαζομένων, των οποίων δεν ελέγχεται μόνο το παρόν τους στην εργασία και στην κατανάλωση/αναπαραγωγή εργατικής δύναμης αλλά και το μέλλον τους σε όλες τις εκφάνσεις με συνέπεια την πλήρη πειθάρχηση της εργατικής τους δύναμης (βλ.σημ.1)
27. Αύξηση δημόσιου χρέους στη Δύση: μείωση φορολογίας κεφαλαίου, δημιουργία όρων προσέλκυσης επενδύσεων (δημόσιες επενδύσεις, υποδομές, επιδότητηση κεφαλαίου ουσιαστικά κλπ) που όμως με τη συνεχή φυγή/ροή κεφαλαίων δεν αποδίδουν. Μη δυνατότητα δραστικής μείωσης (συνολικού) κόστους κοινωνικού κράτους : αύξηση συνταξιούχων, ανέργων. Συνέχιση πολεμικών δαπανών ως βασικός όρος ιμπεριαλισμού και Α’ κόσμου. Αύξηση κόστους ασφάλειας ως συντελεστή παραγωγής και στο εσωτερικό κάθε κοινωνίας: κράτος καταστολής (αστυνομία/security κλπ) Ανακεφαλαιοποίηση τραπεζών, κρατικοποίηση ιδιωτικών απωλειών. Η επιμονή (μέχρι πρόσφατα) στο σκληρό νόμισμα – νομισματικός πόλεμος – από πλευράς Ε.Ε. σημαίνει ότι ο πληθωρισμός ως και μορφή κοινωνικοποίησης απωλειών ιδιωτικών επενδύσεων (δεκ.’70)αντικαθίσταται από την αύξηση δημόσιου χρέους. Ανεξαρτητοποίηση κεντρικών τραπεζών (βλ. ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια: λειτουργία τους ως εμπορικές τράπεζες και όχι πιστωτικά εργαλεία). Κερδοσκοπία ακινήτων. Κρίση ρευστότητας (επενδυτές δεν περιμένουν μεγάλες αποδόσεις και προτιμάνε βραχυχρόνιες, συνεχή ροή κεφαλαίων με μεγάλο ρίσκο, είτε σε νέες γεωγραφικές αγορές είτε σε νέες οικονομικές (χρηματιστήριο και παράγωγά του, και αντίστοιχη κατάρευση τραπεζών/δανείων/σύνθετων χρηματιστηριακών προϊόντων)(βλ.σημ.6). Με τον ανταγωνισμό στο έπακρο, την συγκέντρωση κεφαλαίου και τις «περιφράξεις», την συνεχή συσσώρευση , είναι φανερό πως σε περίοδο κρίσης το ζητούμενο δεν είναι η δημιουργία «πιάτσας», ώστε να υπάρχει μερίδιο για όλους, αλλά το πώς θα επιβιώσουν ορισμένοι πατώντας πάνω σε άλλους. Συνεπώς και η μείωση π.χ. της εσωτερικής κατανάλωσης δεν αφορά τα κέρδη των λίγων. Φτάνουμε στο σημείο που ο νεοφιλελευθερισμός ως ιδεολογία για την ανοιχτή επιχειρηματικότητα για τον καθένα έχει πλέον ενταφιαστεί. Αναφερόμαστε στον μετα-νεοφιλελευθερισμό μάλλον που ο καθένας ελπίζει να μην του τύχει το χειρότερο που συμβαίνει στον γείτονά του και η μόνη δυνατότητα πολιτικής που απομένει είναι αυτή της καταστολής.
28. Η συγκριτική άνοδος ορισμένων οικονομιών Β’, Γ΄Κόσμου με την παράλληλη υποχώρηση Α’ κόσμου σημαίνει ότι όταν οι εργάτες εκεί κερδίζουν έστω και μισό πιάτο ρύζι, ή δημιουργούνται ίχνη μεσαίας τάξης, οι επενδυτές γυρνάνε πίσω στον Α’ κόσμο να σβήσουν αυτή την απώλεια κερδών τους και να επιβάλουν νέες μειώσεις στους εργάτες της Δύσης και αύξηση των χρεών δημόσιων και ιδιωτικών σε αυτές τις χώρες. Ας θυμηθούμε επίσης ότι το δημόσιο χρέος του Γ’ κόσμου έχει μειωθεί (βλ.σημ.22,23) και τα κοράκια ψάχνουν νέα πτώματα
29. Ο αδύνατος(?) κρίκος του Α’ κόσμου την πληρώνει περισσότερο, παράδειγμα ευρωπαϊκός νότος.
30. H ελληνική αστική τάξη, όπως και αντίστοιχες άλλες με την ανάλογη θέση στον παγκόσμιο καταμερισμό εργασίας, λειτουργεί ως ιμπεριαλιστής π.χ. στα βαλκάνια, κατά μία έννοια αδύνατη στο παιγνίδι στην Δ.Ευρώπη και Αμερική, αποεδαφικοποιημένη και λόγω εφοπλιστικού κεφαλαίου, και βασικά στα δύσκολα (ίδρυση ελληνικού κράτους, εμφύλιος) πάντα έχει δεχθεί τη στήριξη των μεγάλων δυνάμεων. Επίσης ως μέρος των νικήτων του ψυχρού πολέμου λαφυραγώγησε τους βαλκάνιους (επενδύσεις, μετανάστες) και έχει ως βασική επιλογή να είναι στην ομάδα των ισχυρών με κάθε τίμημα, γνωρίζοντας ότι το πρόβλημα δεν είναι να πέσει λίγες θέσεις στον παγκόσμιο ανταγωνισμό αλλά η έξοδος από το club των ισχυρών σημαίνει βαθιά υποχώρηση και απρόβλεπτες κοινωνικές αντιστάσεις. Έτσι και η επιλογή του ευρώ είναι βασικής στρατηγικής για την ελληνική αστική τάξη. Η ελληνική αστική τάξη και ο καπιταλισμός της είναι διεθνοποιημένος πολλά χρόνια πριν (βλ. ελληνική εμπορική/επιχειρηματική διασπορά και η πολιτική του κράτους να κατακτήσει τα εδάφη που κατοικούσε[βαλκανικοί πόλεμοι/μικρασιατική εκστρατεία], επίσης ακόμα και η σημερινή βαριά βιομηχανία της, η ναυτιλία και ο τουρισμός αποτελούν τους πλέον διεθνοποιημένους τομείς παγκοσμίως που επηρεάζονται άμεσα π.χ. από νομισματικές διακυμάνσεις, τιμές ενέργειας, κύκλους κρίσης, άρα η επιλογή για ένταξη στο διεθνή οργανισμό της Ε.Ε. και η υιοθέτηση του Ευρώ καλύπτουν άμεσα τα συμφέροντα αυτά, και δεν έχουν να κάνουν με λάθος επιλογές που επιβάλλονται από «ανθέλληνες που θέλουν να διαλύσουν τον παραγωγικό ιστό».
31. Οι εθνικές αστικές τάξεις παραμένουν (σημ.30) Δεν έχουν εξαφανιστεί από μία πολυεθνική αστική τάξη, την κυριαρχία την κατέχουν ακόμα συγκεκριμένες ομάδες που εκπροσωπούνται ακόμα από συγκεκριμένα εθνικά κράτη. Μπορεί στο πλαίσιο συνεργασιών και υπερεθνικών / διεθνικών οργανισμών να σπάνε κάποια στεγανά αλλά ακόμα τα κράτη και οι αστικές τάξεις έχουν εθνόσημα. Αυτό προς διάψευση νεοφιλελεύθερων ιδεοληψιών ότι η παγκόσμια επέκταση του εμπορίου, θα φέρει ειρήνη και ευτυχία. Δες προηγούμενη περίοδο «παγκοσμιοποίησης» τέλος 19 ου αιων. με παρόμοια οράματα ειρήνης, πως οδηγήθηκε στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά και σήμερα εμπορικοί, νομισματικοί πόλεμοι, και βέβαια κανονικότατοι πόλεμοι Ασία, Αφρική, ακόμα και Ευρώπη. Η επέκταση του εμπορίου έρχεται μάλλον με τα κανόνια και έχει και εθνικά χαρακτηριστικά, και συνεπώς η πολεμική μηχανή για   κάθε κράτος, και αστική τάξη είναι σημαντική (βλ. Ελλάδα και ΝΑΤΟ) και για τη σχέση με την επέκταση στα βαλκάνια (σημ.30) ειρηνευτικές αποστολές Κόσοβο, Αλβανία, Βοσνία αλλά και Αφγανιστάν, Σομαλία-Διεθνής πειρατεία κ.α.και σε σχέση με τη θέση της στην ιμπεριαλιστική πυραμίδα/αλυσίδα.
32. Σε αυτή την ιμπεριαλιστική σχέση το δημόσιο χρέος αφορά και τον ανταγωνισμό των εθνικών αστικών τάξεων, αναλόγως της φυσιογνωμίας της κάθε μίας, αλλά η βασική επιλογή παραμένει η υποταγή/υποτίμηση της εργασίας στο εσωτερικό της κοινωνίας που ελέγχει. Ακόμα και αν η αστική τάξη χάσει ορισμένες θέσεις ή τμήματά της καταποντιστούν, συνεχίζει να ελπίζει στην ανάκτηση του χαμένου εδάφους και με το παραπάνω από την εκμετάλλευση της νέας υποταγμένης εργασίας.
33. Η επιλογή της ελληνικής αστικής τάξης για το group των ισχυρών και σε σχέση με το δεδομένο της μη μεγάλης ανάπτυξης δευτερογενούς παραγωγής ιστορικά (σχετική με τη θέση της στο Νότο της Δ.Ευρώπης) την οδηγεί στο Ευρώ και την υπεράσπισή του.
34. Η επιλογή του ευρώ, σημαίνει ότι στη δεδομένη χρονική στιγμή η επιλογή της νομισματικής υποτίμησης, ως υποτίμηση της εργατικής δύναμης, ενίσχυση ανταγωνισμού αστικής τάξης, αλλά και δυνατότητα προσωρινών υποχωρήσεων σε εργατικές διεκδικήσεις εξαφανίζεται.
35. Η επιλογή της αστικής νομισματικής υποτίμησης (σημ.34) μπορεί να επανέλθει, αλλά μέσα από δραματικές μάλλον συνθήκες.
36. Η λειτουργία του νομίσματος σε ενιαία ζώνη συνεπάγεται την πίεση τμημάτων των πιο αδύναμων οικονομιών και το άνοιγμα της ψαλίδας με τα δυνατότερα και στο εσωτερικό και στο εξωτερικό. Η θέση του αδύναμου κρίκου (σημ.29) χειροτερεύει;Συνολικά ή για ορισμένα τμήματα? Πάντως η επίθεση στην εργατική τάξη θα είναι ακόμα πιο έντονη.
37. Δεν αποκλείεται κάποια στιγμή αναλόγως και της παγκόσμιας κίνησης, και κάτω από την ηγεσία μίας «επαναστατικής» μερίδας της αστικής τάξης να υπάρξει επιστροφή στην εσωτερική κατανάλωση ή/και στην στήριξη των εξαγωγών στα πλαίσια της ανταγωνιστικής οικονομίας με εργαλείο και το υποτιμημένο εθνικό νόμισμα, ή/και στις κρατικοποιήσεις τμημάτων παραγωγής ή/και σε ελαφριά κόντρα με αντίπαλα κέντρα για την ενίσχυση της ελληνικής αστικής τάξης . (βλ. «παραγωγική ανασυγκρότηση» που ευαγγελίζονται και αρκετοί «ριζοσπάστες»στην πλάτη των εργαζομένων χωρίς λόγο για αυτή). Αν και όλα τα προηγούμενα δεν φαίνονται άμεσα στο προσκήνιο.
38. Το πελατειακό κράτος της ελληνικής αστικής τάξης ως ανάχωμα / συμβιβασμός της ταξικής πάλης είχε το δικό του μερίδιο στην αύξηση του δημόσιου χρέους. Παρέμεινε το υποκατάστατο του ανύπαρκτου κοινωνικού κράτους (σημ.27), υπονόμευσε την αυτόνομη ταξική πάλη, πρόσφερε πεδίο δράσης λαμπρό για ταχεία υπερκέρδη ενός μη ορθολογικού ελληνικού καπιταλισμού. Όμως η έμφαση που δίνεται σε αυτό και στην συνδεόμενη διαφθορά είναι υπερτονιζόμενη με βασικό σκοπό την επίθεση στα έστω διαστρεβλωμένα χαρακτηριστικά του κοινωνικού κράτους που πρόσφερε αλλά και την επίθεση στην εργασία και ελάχιστα μόνο για την ορθολογικοποίηση του ελληνικού καπιταλισμού.
39. Το πελατειακό κράτος, όπως εμφανίζεται από την κυρίαρχη ιδεολογία, ήταν στις προηγούμενες δεκαετίες ένας λόγος που συγκράτησε την επίθεση στους εργαζόμενους, και ανέβασε αντίστοιχα το χρέος . Αυτή η συγκράτηση βασικά πήρε τη μορφή του κατακερματισμού, αφού η επίθεση εστιάστηκε σε μετανάστες, νέους εργάτες κλπ και δεν επεκτάθηκε σε παλαιούς εργαζόμενους δημόσιου αλλά και σε ορισμένους του ιδιωτικού τομέα. Σε αυτή την συγκράτηση που μέσω όμως του κατακερματισμού προετοίμασε την συνολική επίθεση για αργότερα, έπαιξαν ίσως ρόλο και οι πελατειακές σχέσεις αλλά και τα απομεινάρια επίδειξης δύναμης παραδοσιακών εργαζομένων (διαδήλωση ενάντια στο ασφαλιστικό Γιαννίτση, ΕΑΣ πιο πριν κλπ) όπως επίσης και η δυναμική απείθαρχων νέων εργατών που εκφράστηκε εκτός παραδοσιακών καναλιών (μαθητικές καταλήψεις, Δεκέμβρης 2008 κλπ) αλλά και η επίμονη επανάληψη κάθε τόσο ταραχών και επεισοδίων. Ουσιαστικά όμως όλα αυτά καταδείκνυαν και τα όρια της αντίστασης ώστε να προετοιμαστεί η συντριπτική επίθεση.
40. Την ίδια περίοδο, οι μεγάλοι ρυθμοί ανάπτυξης δεν περιόρισαν ουσιαστικά το δημόσιο χρέος και αυτό υποδηλώνει και το αστήριχτο αντίστοιχων επιχειρημάτων σήμερα που ευαγγελίζονται ανάπτυξη για μείωση χρέους. Επιπλέον και η τότε ανάπτυξη βασίστηκε σε υποτιμημένους μετανάστες, απελευθέρωση ωραρίων, σαλαμοποίηση ασφαλιστικού, εθελοντές εργαζομένους, συμβασιούχους, προγράμματα τσάμπα εργασίας stage κλπ.ενώ συγχρόνως πολιτικά και ιδεολογικά διαμορφώθηκαν οι όροι της παράδοσης μέσω μικροαστισμού, life style, μικροαφεντικά με δούλους μετανάστες, καταναλωτισμού, φρενίτιδα χρηματιστηρίου,κατακερματισμού εργατικού δυναμικού κλπ
41.  Κατακερματισμός εργατικού δυναμικού: λόγω «πολιτικών» [πελατειακό κράτος, management, HR στο δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, κ.α.] και «παραγωγικών» [νέες τεχνολογίες, τριτογενοποίηση παραγωγής, υπεργολαβίες κ.α.] επιλογών, που βέβαια ουσιαστικά δεν διαχωρίζονται.

[:]