[:en]

Λίγες μέρες πριν, τότε που τα μμε πούλησαν φύλλα και τηλεοπτικό χρόνο προβάλλοντας το πτώμα ενός μικρού αγοριού, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης συνεπήρε το ποστ μιας νοσηλεύτριας που αποτύπωνε τον διάλογο της με τρόφιμο ψυχιατρικής κλινικής για το θέμα.Ο άμεσος λόγος του, έξω από τις συμβατικές νόρμες, πέρα από την υποκρισία, συγκίνησε, αφύπνισε. (“Τα λόγια μας αρχίζουν ν’ αγγίζουν τον άλλο και να που βρίσκεται ο κίνδυνος της τρέλας: λέει την αλήθεια. Ο μοναδικός κίνδυνος της τρέλας έγκειται στο γεγονός ότι απο-ομαλοποιεί βίαια τις ασήμαντες λέξεις και τους κόσμους της σιγουριάς.” Ντ. Κούπερ, 1978) Το σχετικό ποστ αναδημοσιεύτηκε και εδώ.

Λίγες μέρες μετά ξεσπά φωτιά στο Δαφνί. Τρεις άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους κι ένας νοσηλεύεται στην εντατική. Για τους τρεις λέγεται ότι ήταν δεμένοι. Άλλη μια κατεπείγουσα εισαγγελική έρευνα ξεκινά.Για τον ένα, αυτόν που βρίσκεται στην εντατική, λέγονται και γράφονται διάφορα. Είχε σκοτώσει πέρσι έναν άνθρωπο πάλι στο ψυχιατρείο. Λαβράκι για τα μμε. Ο ρατσιστικός, στιγματιστικός λόγος θριαμβεύει ξανά και ξανά.

Αντιγράφω τυχαία από το σάιτ της “ημερησίας”.

“Ο ασθενής-θύτης έπασχε από βαρύτατη διαταραχή, μη ανταποκρινόμενη στη θεραπευτική αγωγή. Ενώ νοσηλευόταν καθηλωμένος κατάφερε να λυθεί μόνος του, χωρίς τη βοήθεια συνεργού.”

“Νοσηλευόταν καθηλωμένος”. Φτιάχνουν ή όχι αυτές οι δύο λέξεις μια αντίφαση; Σε ποιά “θεραπευτική αγωγή” δεν ανταποκρινόταν; Στα φάρμακα και την καθήλωση – καταστολή; Ανταποκρίθηκε. “..κατάφερε να λυθεί μόνος του, χωρίς τη βοήθεια συνεργού.” Συνεργός, καθαρά εγκληματολογικός όρος.

Για τα μμε και τους φοβισμένους νοικοκυραίους φταίει πάλι η σχιζοφρένεια. Το κακό θεριό. Δεν είναι η αρρώστια αλλά η αντιμετώπιση της από το σύστημα που κάνει τον άνθρωπο θεριό. Οι εργαζόμενοι μιλούν για υποστελέχωση. Είναι σίγουρο. Είπαν για δυο νοσηλευτές με 17 ασθενείς. Ο “περιορισμός” του ασθενή, δηλαδή η καθήλωση είναι η μέθοδος που επιβιώνει κόντρα σε κάθε πλάνο ψυχιατρικής μεταρρύθμισης στην χώρα. Τον άνθρωπο αυτόν τον κρατούσαν στο ψυχιατρείο με βάση το άρθρο 69 του Ποινικού Κώδικα περί ακαταλόγιστου. Με αυτό το αρθράκι έχουν μετατραπεί τα ψυχιατρεία και τα νοσοκομεία σε φυλακές, οι νοσηλευτές και οι γιατροί σε δεσμοφύλακες. Για ποια θεραπεία μιλάμε μετά;

Πριν λίγες μέρες απέδρασε από το Παίδων ένα 11χρονο παιδί. Απέδρασε κυριολεκτικά, αφού βρισκόταν εκεί κατόπιν εισαγγελικής παραγγελίας. Για πόσο διάστημα; Ένας γιατρός φωνάζει«το νοσοκομείο δεν είναι φυλακή. Τα ανήλικα δεν πρέπει να νοσηλεύονται εδώ για καιρό αλλά να γίνονται οι απαραίτητες εξετάσεις και να μεταφέρονται σε δομές πρόνοιας. Αυτή τη στιγμή υπάρχουν παιδιά στο Παίδων που κλείνουν ακόμα και έξι μήνες νοσηλείας. Ποιος μπορεί να εγγυηθεί ότι δεν θα εξαφανιστούν; Θέλουν να εκφραστούν, να παίξουν».

Να μεταφέρονται σε δομές πρόνοιας τα παιδιά… Τι γίνεται σε αυτά τα άβατα; Πόσο υποστελεχωμένες ή/και ακατάλληλες είναι αυτές οι κατάλληλες δομές;

Σε κάποια μέρη όπως η Σύρος και οι Κυκλάδες δεν υπάρχει τίποτα από όλα αυτά. Αν γίνει το κλικ και “νοσήσεις” και δεν υπάρχει δίπλα σου οικογένεια, φίλοι, που καταλήγεις; Και με ποιον τρόπο; Τι υπαγορεύουν οι νόμοι; Ο νόμος 2071 του 1992, ίδιος κι απαράλλαχτος, τόσα χρόνια μετά, τόσες ρημαγμένες ζωές μετά. Αν αρρωστήσεις και δεν έχεις κανένα, ο ψυχίατρος έχει την υπερεξουσία να αποφασίσει τον ακούσιο εγκλεισμό σου. Που συνήθως δεν ξέρει κι ο ψυχίατρος τι να κάνει. Και στέλνει το μαγικό χαρτί στον εισαγγελέα. Κι αφού το λέει ο ψυχίατρος-αυθεντία (ο νόμος λέει γνωμάτευση από δύο ψυχιάτρους, αλλά άμα δεν έχετε από έναν) ο εισαγγελέας στέλνει το δικό του χαρτάκι στην αστυνομία. Κι ύστερα σε ψάχνει η αστυνομία να σε συνοδεύσει όπου υπάρχει άδειο κρεβάτι, συνήθως στην Αθήνα. Δηλαδή αν αρρωστήσεις και είσαι μόνος έρχονται μετά από μια γραφειοκρατική διαδικασία οι αστυνομικοί και σου φοράνε χειροπέδες. Για το καλό σου. Κυρίως για το καλό όλων των άλλων. Κι από εκείνη τη στιγμή είσαι στα μάτια όλων όχι άρρωστος αλλά επικίνδυνος, υποψήφιος εγκληματίας. Και κάπως έτσι ξεκινά η ιστορία ενός ανθρώπου που στην γειτονιά του, στο νησί ή στο χωριό του θα τον ξεχάσουν. Κι ίσως μετά από χρόνια διαβάσουν γι αυτόν ότι έφτασε στο έγκλημα. Χωρίς να αναρωτηθούν….μέσα από ποιό έγκλημα;

Θα ‘ταν ωραίο το κλείσιμο εδώ. Αλλά χρειάζεται να ρωτήσω κι άλλα. Διάβασα κάπου ότι στην Ελλάδα οι ακούσιοι εγκλεισμοί κυμαίνονται στο 90%. Για πόσο καιρό τους κρατάνε αυτούς τους ανθρώπους κλεισμένους; Ο νόμος λέει ότι πρέπει να εμφανιστούν μετά (από πόσες μέρες; δεν είναι ξεκάθαρο….) στο δικαστήριο για να αποφασίσει ο δικαστής αν έχουν δικαίωμα στην ελευθερία. Πάλι το χαρτάκι του ψυχιάτρου στη μέση. Πάλι αντιμέτωπος ο άνθρωπος που αρρώστησε με τις εξουσίες.

Με το πρώτο μνημόνιο ο Μπενίτο Βενιζέλο τσάκισε πρώτο – πρώτο τον προϋπολογισμό της αποασυλοποίησης. Βγήκαν τότε οι εργαζόμενοι των δομών ψυχικής υγείας στους δρόμους. Τους αγνόησαν όλοι. Πόσες δομές του προγράμματος Ψυχαργώς έκλεισαν; που βρέθηκαν τα άτομα που εξυπηρετούνταν ή φιλοξενούνταν; Κι όλο λένε για το κλείσιμο των ψυχιατρείων. Και το λένε πονηρά. “εσείς δεν ζητούσατε τόσα χρόνια αποασυλοποίηση; ορίστε να εμείς τολμάμε. Κλείνουμε τα ψυχιατρεία”. Ναι, ναι, χίλιες φορές ναι. Όχι με κριτήρια μνημονίων όμως.Να εξασφαλίσουμε ότι θα μπορούμε όλοι αν αντιμετωπίσουμε μια κρίση, να βρούμε φροντίδα και ένα μέρος να μείνουμε. Και εκείνοι που αναπηροποίησε η χρόνια “θεραπεία”, που συνήθως δεν έχουν υποστήριξη, που θα βρεθούν; Τι έχει χτιστεί εναλλακτικά; κέντρα ημέρας; ξενώνες; διαμερίσματα; ή τι δεν έχει γκρεμιστεί;

Υπάρχουν βέβαια πάντα οι ιδιωτικές κερδοφόρες κλινικές. Πόσο αυξήθηκαν οι εισαγωγές εκεί; Υπάρχει εκεί κάποια προστασία απέναντι στα κέφια για κέρδη των ψυχιάτρων; Και οι άστεγοι πληθαίνουν. Παντού. Και στο νησί.

Πως μπορώ να αντίδρασω απέναντι σε αυτό; πως μπορώ να βοηθήσω αυτόν που δεν μπορεί να υπερασπιστεί την ελευθερία και την αξιοπρέπεια του; Τα επιστημονικά άρθρα συνήθως προτείνουν την άρση των στερεοτύπων. Μην αναπαράγετε όρους που στιγματίζουν. Ωραία, εντάξει, είναι πολύ σωστό κι ουσιώδες. Αλλά πως θα σπάσουμε την καθήλωση; πως θα σπάσουμε τις ποινές των ενέσεων;

Κάποτε είχα δει σε μια εκπομπή τον Ζουγανέλη. Τον γνωστό καλλιτέχνη. Έλεγε ότι πήγαινε σε ένα ψυχιατρείο εθελοντικά και έκανε παρέα σε αυτούς που ζούσαν/κρατούνταν εκεί. Τον συμπάθησα έκτοτε. Στη Σύρο δεν έχουμε ψυχιατρείο. Στα παγκάκια ή στα σκαλάκια της πλατείας συναντάς ανθρώπους που σου ζητάνε τσιγάρο ή σου ζητάνε παρέα. Δεν φοβάμαι ποτέ. Η επιστήμη λέει, πια, ότι είναι καλό οι άνθρωποι που αρρωσταίνουν να θεραπεύονται στην κοινότητα. Η κοινότητα είναι η λύση. Κοινότητα δεν είναι ο ψυχίατρος και οι υπηρεσίες της. Είμαστε εμείς. Εμείς είμαστε υπεύθυνοι για όλα τα παιδιά, για όλους τους αρρώστους, για όλους τους ηλικιωμένους που ζούνε δίπλα μας. Κι αν μοιραζόμαστε αυτή την ευθύνη, αν συμπονάμε και συντρέχουμε δεν γεμίζουμε μονάχα από θεραπευτική αλληλεγγύη αλλά νιώθουμε και ασφαλείς. Όταν θα μας χτυπήσει κάτι θα μπορούμε να στηριχτούμε και να στηρίξουμε κι όχι να περιμένουμε αυτόν που ψηφίσαμε να μας σώσει.

Η γραμμή είναι λεπτή. Η ζωή κι ο πόνος κι η χαρά κι η αρρώστια κι η γιατρειά είναι ένα. Ας σπάσουμε τα σύνορα και τα τείχη μέσα στις πόλεις και τις ζωές μας.

“Αυτό που από ιστορική άποψη πρέπει να γίνει στην κοινωνία μας, είναι να βγάλουμε την τρέλα έξω από κάθε κλινικό πλαίσιο – το οποίο δεν έχει άλλη λειτουργία εκτός από την καταστολή και τον κοινωνικό έλεγχο – και να της δώσουμε τη θέση που την ανήκει μέσα σ’ έναν κόσμο καθολικής δημιουργικότητας. Αυτό όμως προϋποθέτει πολιτική δράση.”

Ντ.Κούπερ. 1978. “Η γλώσσα της τρέλας”

 [:]